"Zachwycić się miejscem swojego zamieszkania" - to intrygujące zdanie padło z ust burmistrza niemieckiej gminy Dietera Lorenza, który dowodził, że rezultatem rozbudzonej miłości do swojego regionu jest zaangażowanie się mieszkańców społeczności w pracę na jego rzecz. Był on jednym z gości na konferencji podsumowującej program "Partnerstwo dla Wspólnoty", która odbyła się 27 sierpnia br. w Urzędzie Marszałkowskim w Lublinie. Jej organizatorem była Lubelska Organizacja Samopomocy. Czy warto, aby samorząd współdziałał ze swoimi obywatelami? Lorenz - burmistrz gminy Sickte w Dolnej Saksonii w Niemczech uważa, że jak najbardziej tak. I o tym właśnie się starał przekonać obecnych na sali uczestników programu oraz przedstawicieli lubelskich organizacji samorządowych i pozarządowych.

Niezależnie od długów

Jak można wykorzystać tkwiący w ludziach potencjał - wyjaśniał, podając bardzo konkretne przykłady. Tłumaczył też jak - łącząc go ze stosunkowo niedużymi funduszami - skutecznie działać na rzecz rozwoju danej gminy. Nawet, gdy jej sytuacja finansowa jest trudna. Brak dostatecznych pieniędzy nie musi niweczyć realizacji pomysłów społeczności. Należy tylko rozsądnie przemyśleć, jak wykorzystać już posiadane atuty - mówił. A wtedy tak kosztowne inwestycje jak zmodernizowanie placu zabaw dla dzieci czy utworzenie nowej restauracji (z założeniem, że będzie miejscem pracy dla bezrobotnych, a w przyszłości dodatkowym ośrodkiem kultury) są realne.

Słuchanie obywateli

W Sickte wsłuchano się w wolę obywateli, dotyczącą wspomnianego placu. Argumenty były przekonywujące, więc nie powiedziano: Nie. - Kupiliśmy nowy sprzęt, zgodny z życzeniami ludzi. Ale nie wydawaliśmy żadnych pieniędzy na montaż. Ten dobrowolnie wykonali obywatele. Podobnie było z restauracją. Pomyśleliśmy, że przeznaczymy na nią stary, drewniany budynek. Zagospodarowano go w oparciu o własne siły. Generalnie w obecnej sytuacji stosujemy zasadę: samorząd finansuje materiały, a wykonanie wielu rzeczy zastawia mieszkańcom. Burmistrz podkreślał jednak, że zaangażowanie ludzi w takie prace wiąże się z żywym zainteresowaniem swoją miejscowością, które to trzeba po prostu rozbudzić. I jest to niewątpliwie zadanie dla lokalnych organizacji.

Samodzielność

Inną ważną myślą było podkreślenie roli samodzielności. - Każda rodzina powinna najpierw szukać rozwiązania problemu w oparciu o najbliższych. Gdy sytuacja przerośnie jej siły, wtedy warto zwrócić się o pomoc do organizacji pozarządowej czy do samorządu gminy - mówił Lorenz. Tak też i wspomniane organizacje powinny intensywnie szukać własnych rozwiązań. A o pomoc do instytucji państwowych zwracać się dopiero w tym, czego rzeczywiście nie mogą "przeskoczyć". Takie rozumienie roli organizacji pozarządowych podkreślił dr Andrzej Juros z Lubelskiego Ośrodka Samopomocy. Od lat w swojej działalności boryka się z błędnym pojmowaniem ich roli. - Ludzie mają do nich postawę nadmiernie roszczeniową. Tymczasem one nie powinny załatwiać wszystkiego w imieniu ludności. Ich zadaniem jest wspieranie wspólnot lokalnych oraz wspomaganie realizacji pomysłów inicjowanych przez społeczność danej miejscowości.

Nie tylko niepełnosprawni

Co mogą zrobić i co już robią organizacje pozarządowe na Lubelszczyźnie na rzecz rozwiązania problemów społecznych? Na to pytanie odpowiadał Janusz Jurek, dyrektor Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej i Zatrudnienia Urzędu Marszałkowskiego w Lublinie. Mówił więc o już istniejących organizacjach dla ludzi niepełnosprawnych; o usuwaniu barier architektonicznych uniemożliwiających inwalidom na wózkach dotarcie do wielu miejsc. Jednak przedstawiciele LOS uważają, że jest to jednostronne zawężenie roli takich organizacji. Powinny one interesować się wszystkim problemami, jakie pojawiają się wśród mieszkańców danej społeczności. Dyrektor ogólnikowo tylko wspomniał, iż wspólne działania obywateli, zainspirowane przez samorząd czy organizację pozarządową, stanowią podstawę wyrobienia cennych cech u lokalnej społeczności: a więc wzajemnego zaufania, dynamicznego działania, angażowania się w cele społeczne, partnerstwo, czyli takich, które charakteryzują demokratyczne społeczeństwo.

Współpraca z perspektywami

Takie cechy funkcjonują już w społeczności niemieckiej. Polacy ciągle jeszcze uczą się samodzielności i partnerstwa. Jest to życiowa konieczność po okresie zależności w decyzjach i inicjatywach od komunistycznego "opiekuńczego" państwa. Temu zresztą służą programy, takie jak "Partnerstwo dla Wspólnoty". Burmistrz Lorenz mówił o chórach i fiestach konsolidujących mieszkańców gminy Sickte, ale jednocześnie zauważył, że współdziałanie Polaków z Kościołem - np. przy organizowaniu uroczystych dożynek - może okazać się doskonałym punktem wyjścia dla przyszłego, pełniejszego zaangażowania się lokalnej społeczności w życie parafii i gminy.

Dwa pytania

Program "Partnerstwo dla Wspólnoty" miał zaktywizować ludność wiejską na Lubelszczyźnie. Czy to się udało? Dr Andrzej Juros i Monika Jarczyk z Lubelskiego Ośrodka Samopomocy mówią, że tak. Aż w siedemnastu powiatach powstały mini-wspólnoty. Każda opracowała konkretny projekt i później go realizowała. Jeden z ciekawszych, nazwany "Babską Niedzielą", wykonał zespół z powiatu łęczyńskiego. Zorganizował on festyn letni, na którym kobiety prezentowały swoje rękodzieła. Z kolei we wsi Kamionka w pobliżu Lubartowa powstało Stowarzyszenie dla Ziemi. Zaangażowani w nie ludzie biorą udział w szkołach ludowych dla kobiet, uczących m.in. obsługi urządzeń audiowizualnych. Przedstawiciele LOS są przekonani o istnieniu naturalnych potencjalnych liderów, którzy w swoich środowiskach wiejskich są jednak osamotnieni. Szereg ludzi chciałaby coś pożytecznego robić, ale nie wie, czy warto się angażować. Wymieniane powody to brak pieniędzy, lokalu itp. My natomiast - mówi dr Juros - chcemy im pokazać, że można i warto się angażować na rzecz swojej miejscowości i swoich sąsiadów.