Najnowszy zeszyt Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego „Peregrinus Cracoviensis” (15/2004) jest poświęcony problemom rozwoju wybranych ośrodków pielgrzymkowych w Polsce i na świecie. Dla zainteresowanych podam, że w zeszycie znajdują się m.in. teksty: Zofii Włodarczyk - o kilkunastu ogrodach roślin biblijnych istniejących na świecie; Szczepana Kalinowskiego - Pielgrzymki Radziwiłłów w XVI i XVII w.; Joanny Szczepankiewicz-Battek - Różant jako pielgrzymkowe centrum Łużyc; Franciszka i Piotra Mrozów - Szlakiem św. Ojca Pio z Pietrelciny; Eugeniusza Rydza i Piotra Olejnika - Góra Chełmska ośrodkiem pielgrzymkowym na Pomorzu Środkowym; ks. Andrzeja Dobrzyńskiego - Pielgrzymki do sanktuarium Matki Boskiej Ludźmierskiej; Izabeli Kapera - Ruch pielgrzymkowy do Limanowej; Agnieszki Holly - Rozmieszczenie obiektów sakralnych w Bieszczadach w 1938 r. i stan dzisiejszy; Augustyna Ormanty - Integracja z Unią Europejską - szanse i zagrożenia dla Gminy Kalwaria Zebrzydowska i rejonu wadowickiego.
Drugą książką wydaną przez wspomniany Instytut jest ilustrowane opracowanie Elżbiety Bilskiej-Wodeckiej: Kalwarie europejskie. Nie muszę wyjaśniać, że Kalwaria najczęściej kojarzona jest z miejscem w Jerozolimie najświętszym dla chrześcijan, gdzie umarł Jezus Chrystus, lub z obiektem sakralnym zbudowanym poza Jerozolimą, ale swoją tematyką nawiązującym do męki i śmierci Jezusa. Największy rozwój kultu męki Pańskiej i, co się z tym wiąże, różnego rodzaju form przedstawiania wydarzeń pasyjnych nastąpił w średniowieczu. Pierwszą kalwarię zbudowano w Hiszpanii na początku XV wieku, ale za ojczyznę tego typu obiektów sakralnych są uważane Włochy. Tam bowiem pod koniec XV wieku powstały pierwsze sacri monti. W tym samym czasie w Niemczech zakładano drogi pasyjne. Obydwa sposoby kopiowania miejsc związanych z męką Pańską funkcjonowały w kulturze religijnej Europy do połowy XVIII wieku, następnie zostały zastąpione przez kalwarię w formie czternastostacyjnej Drogi Krzyżowej.
W Polsce pierwsze „pamiątki” z pielgrzymki do Ziemi Świętej istnieją już od I połowy XII wieku, kiedy to w 1156 r. Jaksa herbu Gryf po powrocie z pielgrzymki ślubował zbudować kościół i sprowadzić z Jerozolimy zakonników. Swoje przyrzeczenie spełnił w 1163 r., fundując w Miechowie kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej i osadzając przy nim Bożogrobców. Pod koniec średniowiecza został zbudowany Ogrójec przy kościele św. Barbary w Krakowie. W połowie XVI wieku, również w Krakowie, założono przy kościele Ojców Franciszkanów Arcybractwo Dobrej Śmierci, które w swoich nabożeństwach nawiązywało do tradycji kultu pasyjnego średniowiecza. Powstanie pierwszych kalwarii na ziemiach polskich przypada na I połowę XVII wieku, na okres, w którym zaczynał tworzyć się nowy typ religijności, tzw. religijność potrydencka. Z tego okresu pochodzą: Kalwaria Zebrzydowska, Kalwaria Pacławska, Góra Kalwaria, kalwarie w Pakości, Wambierzycach i Wejherowie. W sumie autorka wylicza w Polsce 65 kalwarii, w Austrii - 164, we Francji - 30, w Jugosławii - 44, w Niemczech - 62, na Słowacji - 81, na Węgrzech 111, we Włoszech - 51.
Zainteresowanym podajemy adres wydawcy: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, ul. Grodzka 64, 31-044 Kraków, tel./fax (0-12) 429-28-32, www.geo.uj.edu.pl