W twórczości filmowej Jerzego Kawalerowicza znajduje się kilka utworów, których tematyka w poważnym stopniu dotyczy religii. Nasz znany reżyser podchodził zawsze do duchowych i moralnych problemów religijnych z punktu widzenia ideologii racjonalistycznej i lewicowej. Interesowały go zwłaszcza sprawy związane ze stosunkami władzy świeckiej i kościelnej, a także konflikt między ludzkimi namiętnościami a wymogami tradycji religijnej. Emocje i dylematy religijne twórca odnosił do różnych wyznań (Faraon, Austeria), nie tylko do chrześcijaństwa ( Matka Joanna od Aniołów, włoska Maddalena). Zainteresowanie Kawalerowicza powieścią Quo vadis Henryka Sienkiewicza wydaje się więc logiczne. W dziele naszego pisarza, wyróżnionym Nagrodą Nobla, splatają się bowiem wszystkie wątki interesujące reżysera: starcie rozwijającego się w I wieku chrześcijaństwa z pogańskim i barbarzyńskim Rzymem, dramatyczna historia miłosna oraz epicki opis dekadencji dworu Nerona. Ciekawe, że twórca filmowy, działający w okresie PRL-u od okresu socrealizmu lat 40., zdecydował się przenieść na ekran powieść o zwycięstwie chrześcijaństwa nad pogaństwem, które zmieniło bieg dziejów Europy i świata. Czyżby Jerzy Kawalerowicz zmienił po latach swój stosunek do religii?
Reżyser pozostał w ogólnej idei filmu wierny Sienkiewiczowi, co wydaje sie ważne z uwagi na fakt, że nowe ekranizacje innych powieści laureata Nagrody Nobla (Ogniem i mieczem, W pustyni i w puszczy) okazały się daleko odmienne od oryginałów literackich. Ze wspaniałego epickiego obrazu upadającego Rzymu reżyser wybrał najbardziej charakterystyczne wątki i postacie - miłość Winicjusza i Ligii oraz wyraziste sylwetki Petroniusza, Nerona i Chilona Chilonidesa. Każda z tych postaci symbolizuje odmienne postawy. Petroniusz jest wyrafinowanym i oświeconym przedstawicielem ówczesnej elity Rzymu, Neron barbarzyńskim i okrutnym despotą, zaś Chilon zdemoralizowanym, inteligentnym i amoralnym oszustem. W filmie znalazły się najważniejsze momenty powieści, przy czym na plan pierwszy wysuwa się historia miłosna. Trzeba odpowiedzieć sobie jednak na pytanie; czy film oddziałuje na emocje i uczucia w stopniu tak wielkim, jak dzieło Sienkiewicza? Film zrealizowany został według tradycyjnych kanonów dramaturgii filmowej. Akcja posuwa się według nieco teatralnego wzoru inscenizacji. W drugiej połowie wydarzenia nabierają gwałtownego przyspieszenia: dochodzi do pożaru Rzymu i męczeństwa chrześcijan. Filmowi brakuje jednak epickiego oddechu i dynamiki, jakie cechowała powieść. Mimo olbrzymich środków finansowych (18 mln dolarów jak na polskie warunki to bardzo dużo) film sprawia wrażenie widowiska kameralnego, zrealizowanego bez dynamiki i rozmachu. Porównania z wielkimi widowiskami amerykańskimi (ekranizacja Quo vadis z 1951 r., Ben Hur, współczesny Gladiator itd.) pełnymi namiętności, uczuć i emocji, nie prowadzą do niczego z powodu odmiennych koncepcji inscenizacji i ogromnego budżetu hollywoodzkiego. Kawalerowicz nie może się jednak usprawiedliwiać, że zabrakło mu pieniędzy, aby zrobić film prawdziwie epicki. Można było zastosować inne środki artystyczne. Nie czuje się w filmie epickiego wymiaru i oddechu historii w przełomowym jej momencie. Zapewnienie zgodności wizji ekranowej z kulturą i ikonografią epoki I wieku było rzeczą trudną z powodu braku wystarczających i dokładnych źródeł. Reżyser słusznie zresztą nie silił się na przesadną dokładność w odtwarzaniu realiów starożytnego Rzymu, jego wizja nie ma jednak wystarczającej siły przekonywania. Powstał poprawny, solidnie zrobiony bryk powieści, a nie samoistne dzieło sztuki. Ową poprawność zapewnia przede wszystkim dobre aktorstwo większości wykonawców, głównie Jerzego Treli w roli Chilona Chilonidesa, Bogusława Lindy jako Petroniusza, Michała Bajora w roli Nerona i Pawła Deląga jako Winicjusza. Kawalerowicz słusznie wyszedł z założenia, że popularni nasi aktorzy przybliżą widzom postacie powieści. Wydaje się jednak, że niektóre role przypominają osobne etiudy aktorskie, bowiem wykonawcy posługują się przesadnie odmienną ekspresją aktorską.
Na koniec warto postawić pytanie o akualną wymowę filmu o moralnym zwycięstwie chrześcijaństwa w epoce Nerona. Po obejrzeniu logiczny wydaje się wniosek, że należy dziś bronić chrześcijaństwa, oczywiście, przy pomocy innych środków niż dawniej. Czy widzowie będą mogli przeżyć tak zrealizowany film na tyle głęboko, aby dojść do wniosku, że postacie takie jak Petroniusz (nie mówiąc już o Neronie i Chilonie) są w dzisiejszych czasach, gdy powraca pod różnymi postaciami pogaństwo, wyjątkowo szkodliwe? Niedosyt, jaki pozostawia dzieło Kawalerowicza, pozwala pozostawić ten problem otwarty.