Pan wkracza do swojej świątyni

Laudesy wtorku I tygodnia, Ps 24 (23)*

Audiencja generalna 20 czerwca 2001 r.

1.Starożytna Pieśń Ludu Bożego, której przed chwilą wysłuchaliśmy, rozbrzmiewała w świątyni jerozolimskiej. Aby lepiej zrozumieć myśl przewodnią tej Pieśni, trzeba wziąć pod uwagę jej trzy fundamentalne przesłanki. Pierwsza dotyczy prawdy o stworzeniu: Bóg stworzył świat i jest jego Panem. Druga dotyczy sądu, któremu On poddaje swoje stworzenia: musimy stanąć się przed Jego obliczem i zdać sprawę z tego, czego dokonaliśmy. Trzecią jest tajemnica przyjścia Boga: wkracza On w kosmos i w historię i pragnie mieć wolny dostęp do ludzi, aby ustanowić z nimi relację najgłębszej jedności. Pisze współczesny komentator: "Są to trzy podstawowe formy doświadczenia Boga i związku z Nim; żyjemy za sprawą Boga, w obliczu Boga i możemy żyć z Bogiem" (G. Ebeling, Sui Salmi, Brescia 1973, s. 97).
2.Tym trzem przesłankom odpowiadają trzy części Psalmu 24, które postaramy się teraz pogłębić, traktując je jako trzy plansze tryptyku poetyckiego i modlitewnego. Pierwsza to krótka aklamacja na cześć Stwórcy, do którego należy ziemia ze swymi mieszkańcami ( por. Ps 24, 1-2). Jest to rodzaj wyznania wiary w Pana kosmosu i historii. Stworzenie, zgodnie ze starożytną wizją świata, rozumiane jest jako dzieło architektoniczne: Bóg zakłada fundament ziemi w morzu, które jest symbolem wzburzonych i niszczycielskich wód, znakiem ograniczenia stworzeń, uwarunkowanych nicością i złem. Rzeczywistość stworzona wznosi się nad tym bezładem, a stwórczym i opatrznościowym dziełem Boga jest zachowanie wszystkiego przy życiu.
3.Perspektywa Psalmisty zawęża się od horyzontu kosmicznego do mikrokosmosu Syjonu, "góry Pana". Wchodzimy w ten sposób w drugą perspektywę Psalmu (por. Ps 24, 3-6). Jesteśmy przed świątynią w Jerozolimie. Procesja wiernych zwraca się do stróżów świętej bramy z prośbą o wstęp: "Kto będzie przebywał w Twym przybytku, Panie, kto zamieszka na Twojej świętej górze?". Kapłani - jak ma to miejsce również w innych tekstach biblijnych, nazywanych przez uczonych "liturgią wejścia" (por. Ps 15 (14)*, 1; Iz 33, 14-16; Mi 6, 6-8) - odpowiadają, wyliczając warunki dopuszczenia do komunii z Panem w ramach kultu. Nie chodzi tu o zachowanie form czysto obrzędowych i zewnętrznych, ale o spełnianie wymogów moralnych i egzystencjalnych. Jest to jakby rachunek sumienia czy akt pokutny, który poprzedza celebrację liturgiczną.
4.Kapłani przedstawiają trzy wymagania. Należy mieć przede wszystkim "ręce nieskalane i czyste serce". "Ręce" oraz " serce" mówią o uczynkach oraz intencji, czyli całe życie człowieka winno być radykalnie zwrócone ku Bogu i Jego Prawu. Drugie wymaganie dotyczy "niemówienia kłamstwa", co w języku biblijnym oznacza nie tylko szczerość, lecz przede wszystkim walkę z bałwochwalstwem, gdyż bożki są fałszywymi bogami, czyli "marnością". Kładzie się więc nacisk na pierwsze przykazanie Dekalogu, na czystość religii i kultu. Wreszcie mamy trzeci warunek, który dotyczy stosunku do bliźniego: "Nie przysięgać fałszywie". Słowo, jak wiadomo, w cywilizacji słowa, która cechowała starożytny Izrael, nie mogło być narzędziem oszustwa, lecz przeciwnie, było symbolem relacji społecznych opartych na sprawiedliwości i prawości.
5.Dochodzimy w ten sposób do trzeciego obrazu, który, choć nie bezpośrednio, opisuje uroczyste wejście wiernych do świątyni, aby spotkać Pana (Ps 24, 7-10). W sugestywnej grze wezwań, pytań i odpowiedzi stopniowo odsłania się Bóg ze swymi trzema uroczystymi tytułami: "Król chwały, Pan dzielny i potężny, Pan potężny w boju" . Bramy świątyni na Syjonie są personifikowane i wezwane do podniesienia swych szczytów, aby przyjąć Pana, który wchodzi do swojego domu. Tryumfalny scenariusz, opisany przez Psalm w tym trzecim obrazie poetyckim, był używany przez liturgię chrześcijańską Wschodu i Zachodu dla wspomnienia zarówno zwycięskiego zejścia Chrystusa do piekieł, o którym mówi Pierwszy List św. Piotra (por. 1 P 3, 19), jak i chwalebnego wstąpienia zmartwychwstałego Pana do nieba (por. Dz 1, 9-10). Ten sam Psalm jest śpiewany dziś na przemian przez chóry w liturgii bizantyjskiej w noc paschalną, jak również jest używany przez liturgię rzymską na zakończenie procesji palmowej w drugą Niedzielę Męki Pańskiej. Uroczysta liturgia na otwarcie Świętych Drzwi podczas inauguracji Roku Jubileuszowego pozwoliła nam na nowo przeżyć z głębokim wzruszeniem te same uczucia, których doświadczał Psalmista, gdy przekraczał bramę starożytnej świątyni na Syjonie.
6.Ostatni tytuł: "Pan potężny w boju" nie ma - jakby się mogło pozornie wydawać - charakteru wojskowego, chociaż nie wyklucza odniesienia do wojska izraelskiego. Tymczasem tytuł ten ma walor kosmiczny: Pan, który przychodzi na spotkanie z ludzkością w przestrzeni ograniczonej przez sanktuarium na Syjonie, jest Stwórcą, który za swoje wojsko ma gwiazdy na niebie, czyli wszystkie stworzenia wszechświata, które są Mu posłuszne. W Księdze proroka Barucha czytamy: " Gwiazdy radośnie świecą na swoich strażnicach. Wezwał je. Odpowiedziały: ´Jesteśmy´. Z radością świecą swemu Stwórcy" (Ba 3, 34-35).
Nieskończony, wszechmocny i odwieczny Bóg dostosowuje się do ludzkiego stworzenia, zbliża się do niego, aby spotkać się z nim, wysłuchać go i wejść z nim w komunię. Liturgia natomiast jest wyrazem tego spotkania w wierze, w dialogu i miłości.