5 czerwca 2001 r. na Jasnej Górze we wnętrzu bastionu św. Rocha odbyła się konferencja prasowa Jasnogórskiej Fundacji Pro Patria Bastion św. Rocha. Prowadzili ją wiceprezes Fundacji - Zbigniew Bonarski i członek Zarządu - o. dr Jan Pach. W tej tajemniczej scenerii przybliżyli oni dziennikarzom historię fortyfikacji jasnogórskich, omówili dotychczas przeprowadzone prace konserwatorskie w bastionie św. Rocha, a także przedstawili plany zagospodarowania wnętrza bastionu św. Trójcy i łączącego je wału. Według dalekosiężnych założeń, nowe pomieszczenia mieściłyby Skarbiec Zbiorów Sztuki Wotywnej - stałą ekspozycję darów składanych na Jasnej Górze przez wieki.
Jasna Góra kojarzy się pielgrzymom z Kaplicą Cudownego Obrazu
Matki Bożej. Dla wielu bardzo ważna jest także Droga Krzyżowa na
wałach. Nie wszyscy jednak przybywający tutaj zdają sobie sprawę
z tego, że przez kilka wieków Jasna Góra pełniła również funkcję
twierdzy militarnej. Wały obronne i bastiony miały chronić nie tylko
otaczany kultem Obraz przed grasującymi w pobliżu bandami rabusiów,
ale również miały stanowić ważne ogniwo linii obrony granicy Rzeczypospolitej
z Cesarstwem. Na mocy rozporządzeń królewskich i sejmowych, konwent
paulinów jasnogórskich zobowiązany był do utrzymywania stałej załogi
wojskowej, liczącej ok. 150 ludzi.
Obrona twierdzy jasnogórskiej przed wojskami szwedzkimi
pod przewodnictwem przeora - o. Augustyna Kordeckiego w 1655 r. jest
powszechnie znana ze względu na jej moralne znaczenie dla podbitego
przez nieprzyjaciela kraju. Mniej znane są inne, bardziej militarnie
znaczące wydarzenia, przede wszystkim prawie dwuletnia obrona przed
wojskami rosyjskimi w okresie konfederacji barskiej, kiedy to komendantem
twierdzy był Kazimierz Pułaski, a Jasna Góra stała się jednym z najważniejszych
ośrodków powstańczych. Obronną rolę twierdzy jasnogórskiej w dziejach
omówił podczas konferencji o. Jan Pach.
Po klęsce Napoleona i zajęciu Jasnej Góry przez Rosjan
w 1813 r. fortyfikacje zostały rozebrane - gruzem ze zniszczonych
murów i bastionów wypełniono fosę, a z klasztornych arsenałów zabrano
wszelką broń. Twierdza jasnogórska przestała istnieć. "Rosjanie spędzili
wtedy okolicznych chłopów do klasztoru i przez kilka miesięcy burzyli
kamienne i ceglane mury fortecy. Jedynym fragmentem nie zburzonym
był bastion św. Rocha" - wyjaśnił o. Pach.
Dopiero w 1842 r. paulini uzyskali pozwolenie na odbudowę
umocnień w obecnym kształcie. Są one jednak o wiele niższe od pierwotnych
i mają wyłącznie dekoracyjny charakter.
Po pożarze Jasnej Góry w 1990 r. konieczna stała się
gruntowna renowacja bastionu św. Rocha. W czasie prac konserwatorskich
okazało się, że murów zbudowanych w latach 1624-39, które wytrzymały
szwedzkie oblężenie, nie naprawiano - pod koniec XVII wieku zbudowano
po prostu nowy, o wiele szerszy mur, a przestrzeń między nowym a
starym wypełniono ziemią. Dzięki temu ta część fortecy klasztornej
zachowała się do dziś w stanie nienaruszonym, włącznie z kazamatami
artyleryjskimi, pomieszczeniami dla żołnierzy i magazynami. Na zabytkowych
murach widoczne są ślady szwedzkiego oblężenia - ten właśnie bastion
był ostrzeliwany przez najcięższe szwedzkie działa burzące - kolubryny.
Mury bastionu zostały najbardziej uszkodzone podczas ataku Szwedów
w 1655 r., którzy chcieli je zburzyć, aby wedrzeć się do środka.
Do dziś można obserwować uszczerbki w murze po kulach dwóch szwedzkich
kolubryn.
Opiekę nad pracami konserwatorskimi przy bastionie sprawuje
Fundacja Pro Patria Bastion św. Rocha, powołana przez Komisję Krajową
NSZZ "Solidarność". Zbiera ona fundusze na przeprowadzanie kolejnych
etapów renowacji i zagospodarowania wnętrza bastionu. Mają się tam
znaleźć przede wszystkim militaria, zdobyczne trofea oraz ekspozycja
ilustrująca zmagania Polaków o niepodległość i związane z tym pamiątki.
Przewidziano miejsce na przeprowadzanie konferencji czy nawet lekcji
historii z projekcją filmów i przezroczy.
Zorganizowane grupy mogą już zwiedzać jasnogórskie kazamaty.
Należy tylko ustalić termin w porozumieniu z Jasnogórskim Centrum
Informacji. Dla wszystkich bastion będzie dostępny w przyszłym roku,
po ukończeniu wszystkich zaplanowanych prac.
Jasna Góra jest miejscem modlitwy i pocieszenia. Jednocześnie
jest miejscem, w którym przegląda się wiekowa historia poprzez zgromadzone
tutaj pamiątki i wota. Nowe ekspozycje posłużą połączeniu tych dwu
elementów. Pielgrzymi będą mogli w większym niż dotychczas stopniu
obcować z przechowywanym w Sanktuarium dziedzictwem praojców, którego
stróżami są paulini.
Pomóż w rozwoju naszego portalu