Kiedy stosunkowo młody reżyser (Rafał Matusz ma 34 lata) postanawia „uwspółcześnić” arcydramat Mickiewicza napisany 13-zgłoskowcem niemal 200 lat temu, trudno nie mieć obaw czy wręcz wątpliwości. Nadto medialny szum - w postaci wielu wywiadów i zgrabnych nawet przedpremierowych wypowiedzi reżysera - jak zwykle naszą czujność wzmagał. Wychodzimy bowiem z prostego założenia, że w sztuce wszelakiej „mówić” powinno dzieło (najlepiej samo), a im więcej musi dopowiadać twórca, tym dzieło zwykle mniej udane. Pomni zaś niedawnej sromotnej porażki młodego Słowaka w walce z klasycznym Czechowem na deskach gorzowskiego teatru, pełni byliśmy i teraz najgorszych przeczuć. A… zostaliśmy uwiedzeni urodą Matuszowej inscenizacji.
Mając za poprzedników Wyspiańskiego (1901), Schillera, Grotowskiego, Dejmka, Swinarskiego czy Grzegorzewskiego i dziesiątki, a może nawet setki pomniejszych inscenizatorów, reżyser gorzowskiego spektaklu nieco asekuracyjnie opatrzył swoje „Dziady” podtytułem „Zbliżenia”. Dokonał niezbędnych skrótów, wypreparował interesujące go wątki z trzech części Mickiewiczowskiego dramatu zamykając je w spójną, oniryczną formułę sceniczną, nie dając powodów do wykreślenia nazwiska autora z plakatu, co przy tego rodzaju działaniach nie jest zjawiskiem rzadkim. Wszystkie te zabiegi mogły jednak okazać się niewystarczające gdyby nie… industrialna scenografia i takaż muzyka, a nade wszystko nadzwyczajna sprawność aktorska niemal całego gorzowskiego zespołu. Bo też industrialna scenografia autorstwa Hanny Szymczak, pomysłowa wielce (zasłona wodna - perełka!), doskonale podświetlana w połączeniu z industrialną muzyką Roberta Kannana (nieomal konkretną), raz ekspresyjną, innym razem zaledwie dyskretnie obecną, budują ową sceniczną przestrzeń przedstawienia. Przestrzeń, w której przemyślana, wyrazista z choreograficznym zacięciem gra aktorska pozwala wybrzmieć treściom „mięsistego”, klasycznego Mickiewiczowskiego 13-zgłoskowca. Jakkolwiek wydaje nam się, że bez znajomości treści wszystkich trzech części dramatu niektóre wątki mogą być nieczytelne, szczególnie dla młodych widzów. O dziwo całe to przedsięwzięcie sprawia wrażenie precyzyjnie zaplanowanego i improwizowanego jednocześnie. Co jest jednak walorem artystycznym rzadko spotykanym i znamionuje talent reżysera - inscenizatora co się zowie.
Jako się rzekło, siłą spektaklu jest również nadzwyczajna forma gorzowskich aktorów, którym w przeszłości nie szczędziliśmy słów krytyki. W „Dziadach”, delikatnie prowadzeni wprawną reżyserską ręką, pokazują duże możliwości aktorskie. Robi wrażenie przede wszystkim niezwykle ekspresyjna i sprawna Dziewczyna - Karoliny Miłkowskiej, ale również Ksiądz Piotr w interpretacji Przemysława Kapsy czy tradycyjnie dobry Alik Maciejewski jako Widmo. Ale największą niespodzianką, co odnotowujemy z niekłamaną satysfakcją, sprawiła nam Marzena Wieczorek kreacją iście „szatańską”, doskonale dopracowaną choreograficznie, która na długo pozostaje w pamięci. Reszta zespołu również trzyma poziom, co zdecydowanie ułatwia gwiazdorskie popisy koleżanek i kolegów. No i wreszcie Gustaw - Konrad, rola tyleż trudna i odpowiedzialna co wiodąca przecież. Wydaje się, że mimo widocznej pracy, wysiłków i całkiem przyzwoitych momentów jest ona zbyt trudna jeszcze do udźwignięcia dla młodego Pawła Cabana. Z kolei jego zmiennik Jan Mierzyński radzi sobie z tym aktorskim zadaniem o tyle lepiej, że trudno zrozumieć, co zdecydowało o obsadzeniu tego pierwszego w przedstawieniu premierowym. Wśród słabości gorzowskiego spektaklu trzeba również wytknąć chwalonej za scenografię Hannie Szymczak w większości jednak mało pomysłowe kostiumy.
Całość jednak pozostawia świetne wrażenie. Rafał Matusz z zespołem udowodnił, że współczesna sztuka nie musi epatować przeróżnymi skandalami czy brutalizmami, obrażaniem uczuć a często i inteligencji widzów. Znalazł sposób na połączenie klasyki i nowoczesności, metafizyki i realności, uniwersalizmu z psychologizmem, a wszystko to w spójnej estetycznie i myślowo formie. Brawo! Szczerze polecamy.

Teatr Osterwy, Gorzów, „Dziady. Zbliżenia”, reżyseria i adaptacja: Rafał Matusz, scenografia: Hanna Szymczak, muzyka: Robert Kannan.