Do tej pory nieznany był dokładny rok ukończenia budowy tej jednej z najstarszych świątyń gotyckich w Polsce. Odkrywcami gotyckiego napisu byli państwo Paweł i Grażyna Osełkowie prowadzący prace konserwatorskie.

Napis został wykonany w bardzo dekoracyjnym liternictwie, typowym dla gotyku. Zdaniem konserwatorów, bardzo interesująco przedstawia się cały gotycki portal, który przez wieki witał wchodzących do sandomierskiej kolegiaty.

- Przy odsłanianiu warstw tynku odkrywaliśmy kolejne elementy zabytkowego gotyckiego portalu. W pewnym momencie zaczął ukazywać się napis. Jak się okazało jest to datowanie ukończenia budowy katedry. Wskazuje ono rok 1361. – mówił Paweł Osełek, konserwator prowadzący prace renowacyjne.

Konserwatorzy pierwotnie nie zakładali, że uda się odkryć tak cenne i ważne elementy dekoracyjne gotyckiego portalu. Przy podejmowaniu decyzji o porządku prowadzonych prac dokonali kilku odkrywek. Podczas przeglądania warstw tynku natrafili na litery umieszczone na łuku portalu.

- Podejrzewaliśmy, że wkuwając się w sklepienie barokowe kruchty możemy odsłonić ważny napis. Z dużą ostrożnością zaczęliśmy odkrywać go litera po literce. Najpierw ANNO, potem Domini, co zasugerowało na odkrycie datowania katedry. Pełni napięcia przystąpiliśmy do odkrywania kolejnych liter-cyfr i jak się okazało odsłoniliśmy datę wybudowania katedry. Ukazała się data 1361 – podkreślił konserwator.

Biskup sandomierski Krzysztof Nitkiewicz pogratulował konserwatorom cennego odkrycia i wyraził nadzieję, że możliwe będą dalsze prace badawczo- renowacyjne.

- Dużo zależy od tego, czy uda nam się zgromadzić potrzebne środki. Prace nad renowacją kruchty katedralnej są finansowane w całości z ofiar złożonych przez duchowieństwo diecezji sandomierskiej. Ponieważ nie mamy w tej chwali innych realnych możliwości, pragnę zaapelować do turystów z różnych stron Polski i świata, którzy tłumnie odwiedzają katedrę. Myślę również o przewodnikach turystycznych. Nie chcemy wprowadzać biletów ale wierzymy, że zdajecie sobie sprawę z tego, jak wiele potrzeba środków, aby to wyjątkowe miejsce mogło zachwycać swoim pięknem i trwać dalej w dobrym stanie – powiedział bp Krzysztof Nitkiewicz.

Wspólna komisja konserwatorów i strony kościelnej podjęła decyzję o ekspozycji barokowego napisu, ze względu na jego wagę historyczną. Będzie on widoczny dla wchodzących do katedry turystów i wiernych.

Prace renowacyjne i konserwatorskie w katedralnej kruchcie rozpoczęły się kilka tygodni temu. Nikt wtedy nie zakładał, że podczas odsłaniania zabytkowego portalu zostanie rozwiązana jedna z tajemnic sandomierskiej katedry. Do tej pory nieznany był dokładny rok ukończenia budowy tej jednej z najstarszych świątyń gotyckich w Polsce.

- To bardzo ważne odkrycie. Dzięki niemu poznaliśmy konkretną datę powstania ówczesnej kolegiaty sandomierskiej. Jak ukazał to gotycki napis, był to rok 1361. Zapewne później kontynuowano prace wykończeniowe i dekoracyjne, jednak data ta wskazuje na zakończenie głównych prac budowlanych. Jest to kolejne i myślę, że nie ostatnie odkrycie w katedrze – podkreślał Jerzy Zub z sandomierskiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków.

Prace konserwatorskie w katedralnej kruchcie, to kolejny etap renowacji całej katedry, która jest jedną z najcenniejszych pereł gotyckiego budownictwa sakralnego w regionie świętokrzyskim.

Jak ustalili konserwatorzy, obecna kruchta przed głównym wejściem została wybudowana w drugiej połowie XVII wieku. Gotycki portal był więc zewnętrzną ekspozycją katedry przez ponad trzy wieki. Został wykonany z wapienia janikowskiego, który pozyskiwano w okolicach Sandomierza.

Jego stan zachowania jest bardzo dobry. Ornamenty kolumn zachowały się w bardzo dobrym stanie. Z jednej strony przedstawiają one liście dębu i żołędzie, z drugiej jeszcze nie jesteśmy pewni, ale po wstępnej analizie możemy przypuszczać, że są to ozdobne liście bluszczu.

Podczas prac przy budowie kruchty obniżone jej sklepienie zakryło górną część portalu w tym napis z datowaniem katedry. Pod tynkiem napis ten zachował się także w bardzo dobrym stanie. Litery są czytelne i pokazują wieki kunszt gotyckich mistrzów kamienia.