Czterdzieści lat temu do mojego studenckiego pokoju we Francji zapukało dwóch świadków Jehowy. Zaczęli rozmowę wyuczonymi słowami, że teraz wszyscy obawiają się zniszczenia świata przez wojnę atomową. Odpowiedź, że wcale się tego nie obawiam, mocno zbiła ich z tropu. Najwyraźniej oczekiwali potwierdzenia tego, co powiedzieli, a potem mieli zamiar postraszyć mnie jeszcze końcem świata i powszechnym potępieniem, a tu nie wyszło.

Ta sytuacja dobrze ilustruje popularne nieporozumienia co do przyszłych losów świata z chrześcijańskiego punktu widzenia. Jedno z nich, i od tego zacznę, to postrzeganie ich pesymistycznie i na sposób doczesny, jako zniszczenie ludzkości w wyniku wojny, uderzenia meteorytu, zmiany klimatu czy epidemii. Do tych ziemskich zagrożeń wielu podchodzi w sposób religijny.

Wizje katastrofy

Uderzenie komety w Ziemię może położyć kres istnieniu ludzkości, ale nie nastąpi to w dającym się przewidzieć czasie albo w ogóle nigdy. Następnie do ludzkiej wyobraźni nadmiernie przemawia obraz wielkich katastrof, chociaż rozsądek podpowiada, że wcześniej czy później wszyscy umrzemy. Dlatego śmierć większej liczby ludzi w tym samym czasie może wprawdzie budzić grozę, ale należy do naturalnego, choć bolesnego, porządku rzeczy.

Wojny są wielkim złem, zniszczyły wiele ludów i krajów, ale żadna z nich nie miała charakteru nadnaturalnego ani zupełnego. Dlatego mówiąc o nadchodzących wojnach, Jezus ostrzegł, że to jeszcze nie koniec (por. Mk 13, 7). Nawet jeśli zapowiedzi Jezusa dotyczące przyszłych wojen i zniszczenia Jerozolimy sąsiadują w Ewangeliach z zapowiedziami czasów ostatecznych (por. Mk 13 i in.).

Wydaje się, że Jezus mówił raz o jednym, a raz o drugim, ale słuchaczom te dwie rzeczywistości czasem się mieszały. Świadomi odbiorcy powinni to jednak rozróżniać. Doczesne klęski i kary są w pewnym stopniu zapowiedzią czy symbolem wkroczenia Boga w świat w celu osądzenia go, ale przecież nie utożsamiają się z czasami ostatecznymi.

To nie film

Jeśli przeczytamy starannie Apokalipsę św. Jana, dostrzeżemy w niej, że o czasach naprawdę ostatecznych mowa tam dopiero w końcowej części księgi. Katastrofy opisane wcześniej dotyczą porządku naturalnego. Czy są to wojny, zaraza, prześladowania przez diaboliczne imperium (czyli Rzym, zwany Babilonem), czy klęski naturalne, takie jak trzęsienie ziemi, powodzie, a nawet katastrofy kosmiczne – chodzi o rzeczy dziejące się w naszym czasie. Autor pokazuje, w jakim świecie żyjemy, posługując się przy tym pewną przesadą, ale nie przenosi nas gdzie indziej.

Źródłem nieporozumień może być obrazowy i symboliczny charakter tych opisów. Zdarza się naiwne odczytywanie Apokalipsy jako kolorowego filmu lub rozkładu jazdy dotyczącego końca świata, ale nie to było zamiarem proroka. Dramatyczne i efektowne obrazy mają zapowiedzieć niezwykłość czasów ostatecznych, nowej epoki, ale skoro nikt ich jeszcze nie widział, mają one walor przenośny, są obrazami tego, co jeszcze nieznane i nienazwane, a tym samym trudne do pojęcia.

Wracając do współczes-nych lęków przed przyszłością, to najlepszym ich przykładem jest pseudoreligijny ekologizm. Domniemana katastrofa klimatyczna jest dla wielu rodzajem końca świata. Owszem, ludzie mogą na tej ziemi sporo popsuć i już popsuli, ale typowe tematy ekologicznych alarmów są chybione.

Globalne ocieplenie na sposób naturalny trwa od ponad 20 tys. lat, a oceany podniosły się w tym czasie o jakieś 200 m. Dodatkowe ogrzanie atmosfery na skutek spalania węglowodorów ma tu mniejsze znaczenie i niekoniecznie zagraża ludzkości. Marnowanie tych surowców oraz zanieczyszczanie powietrza przez dymy jest wprawdzie szkodliwe, ale czystsze elektrownie atomowe budzą u ekologistów gwałtowny sprzeciw. Energia odnawialna natomiast okazuje się w naszych warunkach niewystarczająca. Do tego Unia Europejska planuje, że bogaci będą jeździć drogimi elektrykami, a biedniejszym zakaże się korzystania z samochodów spalinowych.

Co z tym końcem świata?

Drugie nieporozumienie w związku z oczekiwaniem czasów ostatecznych polega na widzeniu ich w sposób nazbyt katastroficzny. Już sam utarty termin „koniec świata” jest mylący. Gdy zajrzymy do Ewangelii w oryginale, czyli po grecku, okaże się, że mówią one raczej o „dopełnieniu się wieku”. Chodzi o kres, ale polegający nie na zagładzie, lecz na dojściu do pełni! Utarte tłumaczenia to przesłoniły.

Skąd się wzięło to panikarskie widzenie przyszłości świata? Przede wszystkim chyba z niedokładnego odczytania Apokalipsy, w której katastrofy ziemskie są artystycznie wyolbrzymione jako symbole czekających ludzkość plag. Zapominamy zwłaszcza o tym, że te katastrofy spadają tam na część świata i stanowią karę dla nieprawych. Ludzie wierni Bogu są ratowani od nieszczęść. Inaczej mówiąc – świat czeka sąd, a złym grożą klęski i kary, ale Bóg zapowiada ratunek i wybawienie dla mnóstwa sprawiedliwych (por. Ap 7, 9-10).

Dla wierzących jest to orędzie nadziei. Życie przyszłe nie powinno być źródłem strachu – podobnie jak śmierć. Są one groźne tylko dla dogłębnie złych i bezbożnych. Śmiertelność jest skutkiem grzeszności wszystkich ludzi, ale chrześcijanin poza śmiercią widzi życie. Nawet jeśli oczyszczenie się z grzechów i pokuta będą bolesne, to prowadzą one do szczęśliwego przebywania z Bogiem w niebie.

Dostrzegamy takie pozytywne oczekiwania już w zapowiedziach Dnia Pańskiego w Starym Testamencie. Bóg przybędzie, zwycięży i ukarze złych, ale zarazem narody się zbiorą, by Go uczcić. Zbawieni zasiądą do wspaniałej uczty. Jest to obraz pomyślności i szczęścia pod władzą Boga.

W Biblii te przyszłe rządy Boga nazywały się królestwem Bożym. Takie jest nasze zasadnicze oczekiwanie co do przyszłości, oparte na obietnicach Jezusa. Działanie Boga stanie się jawne, co przekształci świat. Życie przyszłe to nade wszystko panowanie Boga w świecie i Jego widoczna obecność.

Przyjrzyjmy się teraz zapowiedziom przyszłości w ostatnich rozdziałach Apokalipsy. Zaczynają się one od zwycięstwa Chrystusa nad złem w świecie. Przybędzie On jako zwycięski Król, a wrogowie Boga i sam szatan zostaną pokonani. Dotkną ich klęski i kary, podczas gdy wierni Chrystusowi wrócą do życia w odnowionym świecie. Świat będzie miał nowy początek.

Powrót do raju

Ten przyszły świat opisany jest w języku obrazów i symboli. Lud Boży ukazuje się jako strojna narzeczona, która spotka Chrystusa Baranka. Więź Boga z ludźmi przypomina tę małżeńską (por. Ef 5, 21-33). Nowe życie cechują przede wszystkim miłość i piękno.

Na zbawionych czeka wspaniałe mieszkanie, Nowa Jerozolima, miasto święte, z drogich kamieni. Miasto prześwietlone jest obecnością Boga, a życie w nim trwa bez końca, bo płynie przez nie rzeka wody życia. Oczekujemy powrotu do raju, a nie zagłady.