Muzeum stało się miejscem wystawy pt.: Skarby kresowej świątyni – dziedzictwo kościoła św. Marii Magdaleny we Lwowie na ziemi lubaczowskiej oraz seminarium na temat: Dziedzictwo sakralne dawnej Rzeczypospolitej, a dialog polsko-ukraiński.

– Ideą wystawy, prezentowanej w Galerii Oficyna w Zespole Zamkowo-Parkowym przy Muzeum Kresów w Lubaczowie pomiędzy 21 sierpnia ub.r. a 15 stycznia br., było pokazanie – po raz pierwszy w takiej formie – ocalonego na terenie ziemi lubaczowskiej dziedzictwa sztuki i kultury jednej z najbardziej znanych świątyń lwowskich – kościoła św. Marii Magdaleny. Zabytki te trafiły na tereny dzisiejszej Polski w wyniku powojennych zmian granic państwowych i ekspatriacji ludności polskiej z dawnych Kresów Rzeczypospolitej, w tym też ze Lwowa. Wiążą się one z kluczową dla powojennej historii ziemi lubaczowskiej decyzją abp. Eugeniusza Baziaka, metropolity lwowskiego, o przeniesieniu ze Lwowa do Lubaczowa siedziby archidiecezji lwowskiej. Tak z Lubaczowem splotła się historia nie tylko kościoła św. Marii Magdaleny we Lwowie, ale wielu innych kresowych świątyń, ich sakralnego wyposażenia, a także posługujących przy nich dotychczas duchownych.

Bogactwo eksponatów

– Na wystawie zaprezentowano liczne eksponaty ze zbiorów muzeum oraz parafii rzymskokatolickiej św. Wojciecha w Cieszanowie, a także zbiorów prywatnych – powiedział podczas wernisażu dyrektor Muzeum Kresów w Lubaczowie, Piotr Zubowski.

Wśród autorów wystawy znaleźli się pracownicy muzeum: historyk sztuki Janusz Mazur oraz historycy Piotr Zubowski oraz Dariusz Sałek, Katarzyna Warmińska-Mazurek, historyk sztuki z Muzeum Regionalnego im. Janusza Petera w Tomaszowie Lubelskim, Tomasz Róg, znawca historii regionalnej z Cieszanowa, a także bp dr hab. Mariusz Leszczyński, biskup pomocniczy diecezji zamojsko-lubaczowskiej, wybitny specjalista w zakresie historii powojennej archidiecezji lwowskiej. Zespół ten opracował również, liczące przeszło 200 stron, bogato ilustrowane wydawnictwo, towarzyszące ekspozycji, które powstało dzięki wsparciu Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą „Polonika”. Gości po wystawie oprowadził współkurator i współautor Janusz Mazur, kustosz Muzeum Kresów.

Dobra kultury

W budynku głównym muzeum odbyło się seminarium na temat: Dziedzictwo sakralne dawnej Rzeczypospolitej, a dialog polsko-ukraiński. Wysłuchaliśmy dwóch interesujących wykładów badaczy XX-wiecznych dziejów archidiecezji lwowskiej obrządku łacińskiego: ks. prof. dr. hab. Józefa Wołczańskiego z Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie oraz dr. Piotra Olechowskiego z Instytutu Strat Wojennych im. Jana Karskiego w Warszawie.

Profesor ks. Józef Wołczański przypomniał, że przed wybuchem II wojny we wrześniu 1939 r. archidiecezja lwowska liczyła 28 dekanatów, 416 parafii, 1 079 108 wiernych, 754 kapłanów diecezjalnych i 249 zakonnych. W wyniku wytyczenia nowej granicy prawie cały obszar archidiecezji pozostał w granicach Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej. Tylko niewielka część tj. 5,5% w nowych granicach Polski. W latach 1944-46 z ukraińskiej republiki do Polski przesiedlono 787 524 osoby w ramach umowy o tzw. repatriacji. W rzeczywistości nie była to repatriacja, lecz ekspatriacja, czyli odgórnie zarządzone jej przymusowe wysiedlenie. Głównym tematem wystąpienia prof. ks. Józefa Wołczańskiego była Ewakuacja dóbr kultury Archidiecezji Lwowskiej obrządku łacińskiego pod koniec II wojny światowej i jej konsekwencje.

Doktor Piotr Olechowski przedstawił losy tych wspólnot parafialnych Lwowa, które po II wojnie światowej znalazły się w granicach Związku Sowieckiego.

Dyrektor Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą „Polonika” Dorota Janiszewska-Jakubiak ukazała pięcioletni dorobek instytucji, którą kieruje w zakresie ochrony polskiego dziedzictwa kulturowego na całym świecie. Wyraziła satysfakcję ze współpracy z gminą Lubaczów w organizacji Festiwalu Kultur oraz z Muzeum Kresów w wydaniu publikacji. Zadeklarowała chęć współpracy nad nowymi projektami.

Zabierający głos podczas seminarium wykazali niechęć władz Lwowa w zakresie zwrócenia prawowitym właścicielom zagrabionych kościołów, obrazów, figur z ich wyposażenia.

Zagrabione dziedzictwo

Przykładem, nie jedynym, jest kościół św. Marii Magdaleny we Lwowie. Metropolita lwowski abp Mieczysław Mokrzycki w słowie wstępnym do publikacji Skarby kresowej świątyni... napisał: „Zagrabiona i zamknięta świątynia przez władze komunistyczne w 1962 r., przekazana została Politechnice Lwowskiej, początkowo na salę taneczną, a następnie salę organową. (...) Kiedy w 1991 r. powstało państwo ukraińskie, żyjący we Lwowie katolicy mieli nadzieję, że kościół powróci do prawowitych właścicieli. Stało się jednak inaczej. Od ponad trzydziestu lat archidiecezja lwowska czyni starania o zwrot kościoła, czyli dopomina się o sprawiedliwość. Jak do tej pory bezskutecznie”. Miejmy nadzieję, że to się zmieni, a dialog polsko-ukraiński przyniesie oczekiwane rezultaty.

To wydarzenie historyczno-kulturalne zakończył występ duetu skrzypcowego Sekunda: Wioletty Jakubiec i Doroty Błaszczyńskiej-Mogilskiej. Ich popis gry na skrzypcach uzupełniały śpiew i gra na instrumentach charakterystycznych dla tradycji pasterskich.