ZAKOŃCZENIE
94. Drodzy bracia i siostry, Eucharystia leży u źródła wszelkiej formy świętości i każdy z nas jest wezwany do pełni życia w Duchu Świętym. Iluż to świętych uczyniło autentycznym swoje życie dzięki pobożności eucharystycznej! Od św. Ignacego z Antiochii do św. Augustyna, od św. Antoniego Opata do św. Benedykta, od św. Franciszka z Asyżu do św. Tomasza z Akwinu, od św. Klary z Asyżu do św. Katarzyny ze Sieny, od św. Paschalisa Baylona do św. Piotra Juliana Eymard, od św. Alfonsa Marii Liguori do bł. Karola de Foucauld, od św. Jana Marii Vianneya do św. Teresy z Lisieux, od św. Pio z Pietrelciny do bł. Teresy z Kalkuty, od bł. Piergiorgia Frassatiego do bł. Iwana Mertza, by wymienić tylko kilku z tak wielu, których świętość zawsze miała swoje centrum w sakramencie Eucharystii.
Dlatego jest rzeczą konieczną, by w Kościele naprawdę wierzono w tę najświętszą tajemnicę, by ją pobożnie sprawowano, i by była ona przeżywana intensywnie. Dar, jaki Jezus czyni z samego siebie w tym sakramencie, pamiątce swej męki, świadczy, że wynik naszego życia zależy od naszego uczestnictwa w życiu trynitarnym, które w Nim jest nam dane na sposób definitywny i skuteczny. Celebracja i adoracja Eucharystii pozwala przybliżać się do miłości Boga i przylgnąć do niej osobiście, aż do zjednoczenia z umiłowanym Panem. Ofiara z życia, komunia z całą wspólnotą wierzących oraz solidarność z każdym człowiekiem są nieodzownymi składnikami tej „logiké latreía”, duchowego kultu, świętego i miłego Bogu (por. Rz 12, 1), w którym cała nasza konkretna rzeczywistość ludzka jest przemieniona na chwałę Bogu. Dlatego zapraszam wszystkich pasterzy, by dołożyli wszelkich starań, aby promować autentycznie eucharystyczną duchowość chrześcijańską. Prezbiterzy, diakoni oraz wszyscy, którzy spełniają posługę eucharystyczną, niech zawsze czerpią z tychże posług, spełnianych z uwagą oraz przygotowaniem, moc i zachętę do własnej, osobistej i wspólnotowej drogi uświęcenia. Zachęcam wszystkich świeckich, a w szczególności rodziny, by nieustannie znajdowały w sakramencie miłości Chrystusa potrzebne energie do przemiany swego życia w autentyczny znak obecności zmartwychwstałego Pana. Proszę wszystkie osoby konsekrowane, mężczyzn i kobiety, by ukazywali poprzez własne życie eucharystyczne blask i piękno wyłącznej przynależności do Pana.
95. Na początku czwartego wieku chrześcijański kult był jeszcze zakazany przez władzę cesarską. Niektórzy chrześcijanie Afryki Północnej, którzy czując się zobowiązani do celebracji dnia Pańskiego, stawiali czoło temu zakazowi. Zostali oni umęczeni, ponieważ deklarowali, że nie mogą żyć bez Eucharystii, pokarmu Pana: sine dominico non possumus252. Ci męczennicy z Abiteny, w jedności z tak wieloma świętymi i błogosławionymi, którzy Eucharystię uczynili ośrodkiem swego życia, wstawiają się za nami i uczą nas wierności spotkaniu z Chrystusem zmartwychwstałym. Również i my nie możemy żyć bez uczestnictwa w sakramencie naszego zbawienia i pragniemy być iuxta dominicam viventes, co oznacza, iż chcemy przenosić w nasze życie to, co celebrujemy w dniu Pańskim. Ten dzień, jest w istocie dniem naszego definitywnego wyzwolenia. Czy należy się dziwić, że pragniemy, by każdy nasz dzień był przeżywany według tej nowości, jaką Chrystus wprowadził w tajemnicy Eucharystii?
96. Najświętsza Maryja, Dziewica Niepokalana, Arka nowego i wiecznego Przymierza, niech nam towarzyszy w tej drodze ku Panu, który przychodzi. W Niej znajdujemy najdoskonalszą realizację istoty Kościoła. Kościół widzi w Maryi, „Niewieście Eucharystii” - jak Ją nazwał Sługa Boży Jan Paweł II253 - najbardziej wierną ikonę samego Kościoła i kontempluje Ją jako niezastąpiony wzór życia eucharystycznego. Dlatego w obecności „verum Corpus natum de Maria Virgine” na ołtarzu, kapłan w imieniu całego zgromadzenia liturgicznego potwierdza słowami kanonu: „ze czcią wspominamy najpierw pełną chwały Maryję, zawsze Dziewicę, Matkę Boga i naszego Pana Jezusa Chrystusa”254. Jej święte imię jest wzywane i czczone również w kanonach chrześcijańskich tradycji wschodnich. Wierni ze swej strony, „polecają Maryi, Matce Kościoła swoją egzystencję i swoją pracę. Starają się mieć te same uczucia co Maryja, pomagają całej wspólnocie, by żyła jako ofiara żywa, miła Ojcu”255. Ona jest tota pulchra, cała piękna, ponieważ w Niej świeci blask chwały Bożej. Piękno liturgii niebieskiej, które powinno się objawić także w naszych zgromadzeniach, znajduje w Niej wierne odbicie. Od Niej winniśmy się uczyć, jak stawać się ludźmi Eucharystii i Kościoła, byśmy mogli, według słów św. Pawła, stawać się „nieskalani” przed obliczem Pana, tak jak On tego pragnął od początku (por. Kol 1, 21; Ef 1, 4)256.
97. Przez wstawiennictwo Błogosławionej Dziewicy Maryi, niech Duch Święty rozpali w nas tę samą żarliwość, jakiej doświadczali uczniowie z Emaus (por. Łk 24, 13-35) oraz odnowi w naszym życiu zachwyt wobec Eucharystii, wobec blasku i piękna, jakie jaśnieją w obrzędzie liturgicznym, skutecznym znaku nieskończonego piękna samej świętej tajemnicy Boga. Ci uczniowie powstali i powrócili w pośpiechu do Jerozolimy, by podzielić się radością z braćmi i siostrami w wierze. Prawdziwą bowiem radością jest rozpoznanie, że Pan pozostaje pośród nas jako wierny towarzysz naszej drogi. Eucharystia sprawia, że odkrywamy, iż Chrystus, umarły i zmartwychwstały, ukazuje się również jako nam współczesny w tajemnicy Kościoła, Jego Ciała. Staliśmy się świadkami tej tajemnicy miłości. Życzmy sobie nawzajem, byśmy szli napełnieni radością i podziwem ze spotkania ze świętą Eucharystią, byśmy doświadczali oraz głosili innym prawdę o słowach, którymi Jezus pożegnał się ze swoimi uczniami: „A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata” (Mt 28, 20).
W Rzymie, u Świętego Piotra, dnia 22 lutego 2007 roku, w święto Katedry św. Piotra Apostoła, w drugim roku mego Pontyfikatu.
1. Por. ŚW. TOMASZ Z AKWINU, Summa Theologiae, III, q. 73, a. 3.
2. ŚW. AUGUSTYN, In Iohannis Evangelium Tractatus, 26. 5: PL 35, 1609.
3. BENEDYKT XVI, Przemówienie do uczestników Plenarnego Zgromadzenia Kongregacji Nauki Wiary (10 lutego 2006): AAS 98 (2006), 255.
4. Por. BENEDYKT XVI, Przemówienie do Rady Zwyczajnej Sekretariatu Generalnego Synodu Biskupów (1 czerwca 2006): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, nr 9-10 (286) 2006, s. 38.
5. Por. Propositio 2.
6. Zwracam tutaj uwagę na konieczność hermeneutyki ciągłości, również w odniesieniu do właściwej lektury rozwoju liturgicznego po Soborze Watykańskim II: por. BENEDYKT XVI, Przemówienie do Kurii Rzymskiej (22 grudnia 2005): AAS 98 (2006), 44-45; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, nr 2 (280) 2006, s.17.
7. Por. AAS 97 (2005), 337-352.
8. Por. Rok Eucharystii; sugestie i propozycje (15 października 2004): L’Osservatore Romano, 15 października 2004, Suplement.
9. Por. AAS, 95 (2003), 433-475. Należy również pamiętać o Instrukcji KONGREGACJI ds. KULTU BOŻEGO I DYSCYPLINY SAKRAMENTÓW, Redemptionis Sacramentum (25 marca 2004): AAS 96 (2004), 549-601, szczególnie upragnionej przez Jana Pawła II.
10. Aby tylko przypomnieć najważniejsze świadectwa: SOBÓR TRYDENCKI, Doctrina et Canones de ss. Missae sacrificio, DS 1738-1759; LEON XIII, Enc. Mirae caritatis (28 maja 1902): ASS (1903), 115-136; PIUS XII, Enc. Mediator Dei (20 listopada 1947): AAS 39 (1947), 521-595; PAWEŁ VI, Enc. Mysterium fidei (3 września 1965): AAS 57 (1965), 753-774; JAN PAWEŁ II, Enc. Ecclesia de Eucharistia (17 kwietnia 2003): AAS 95 (2003), 433-475; KONGREGACJA ds. KULTU BOŻEGO I DYSCYPLINY SAKRAMENTÓW, Instr. Eucharisticum misterium (25 maja 1967): AAS 59 (1967), 539-573; Istr. Liturgiam authenticam (28 marca 2001): AAS 93 (2001), 685-726.
11. Por. Propositio 1.
12. N. 14: AAS 98 (2006), 229.
13. Katechizm Kościoła Katolickiego, 1327.
14. Propositio 16.
15. BENEDYKT XVI, Homilia z okazji objęcia Katedry Rzymskiej (7 maja 2005): AAS 97 (2005), 752, L’Osservatore Romano, wyd. polskie, nr 7-8 (275) 2005, s. 18.
16. Propositio 4.
17. De Trinitate, VIII, 8, 12: CCL 50, 287.
18. Enc. Deus caritas est (25 grudnia 2005), 12: AAS 98 (2006), 228.
19. Por. Propositio 3.
20. Brewiarz Rzymski, Hymn z Godziny Czytań na uroczystość Bożego Ciała.
21. BENEDYKT XVI, Enc. Deus caritas est (25 grudnia 2005), 13: AAS 98 (2006), 228.
22. Por. BENEDYKT XVI, Homilia wygłoszona na błoniach Marienfeld (21 sierpnia 2005): AAS 97 (2005), 891-892; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, nr 10 (277) 2005, s. 26.
23. Por. Propositio 3.
24. Por. Mszał Rzymski, IV Modlitwa eucharystyczna.
25. Katecheza XXIII, 7: PG 33, 1114 n.
26. Por. O kapłaństwie, VI, 4: PG 48, 681.
27. Tamże, III, 4: PG 48, 642.
28. Propositio 22.
29. Por. Propositio 42: “To spotkanie eucharystyczne realizuje się w Duchu Świętym, który nas przemienia i uświęca. On wzbudza w uczniu stanowczą wolę odważnego głoszenia innym tego, co się usłyszało i przeżyło, aby i ich doprowadzić do tego samego spotkania z Chrystusem. W ten sposób, uczeń, posłany przez Kościół, otwiera się na misję nie mającą granic”.
30. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 3; przykładowo por. ŚW. JAN CHRYZOSTOM, Katecheza 3, 13-19; SC 50, 174-177.
31. JAN PAWEŁ II, Enc. Ecclesia de Eucharistia (17 kwietnia 2003), 1: AAS 95 (2003), 433.
32. Tamże, 21: AAS 95 (2003), 447.
33. Por. JAN PAWEŁ II, Enc. Redemptor hominis (4 marca 1979), 20: AAS 71 (1979), 309-316; List apost. Dominicae Cenae (24 lutego 1980), 4: AAS 72 (1980), 119-121.
34. Por. Propositio 5.
35. Por. ŚW. TOMASZ Z AKWINU, Suma teologiczna, III, q. 80, a 4.
36. N. 38: AAS 95 (2003), 458.
37. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 23.
38. KONGREGACJA NAUKI WIARY, List o niektórych aspektach Kościoła pojętego jako komunia Communionis notio (28 maja 1992), 11: AAS 85 (1993), 844-845.
39. Propositio 5: Termin “katolicki” wyraża powszechność wynikającą z jedności, której Eucharystia, sprawowana w każdym Kościele sprzyja i którą buduje. Kościoły partykularne w Kościele powszechnym mają zadanie, by przez sprawowanie Eucharystii objawiła się ich jedność, jak i różnorodność. Ta więź miłości braterskiej pozwala jaśnieć komunii trynitarnej. Sobory i synody wyrażają w ciągu dziejów ten braterski aspekt Kościoła.
40. Por. tamże.
41. Dekr. o posłudze i życiu prezbiterów Presbyterorum Ordinis, 5.
42. Por. Propositio 14.
43. Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 1.
44. De Orat. Dom., 23: PL, 4, 553.
45. Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 48; por. również tamże, 9.
46. Por. Propositio 13.
47. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 7.
48. Por. tamże, 11; SOBÓR WAT. II, Dekr. o misyjnej działalności Kościoła Ad gentes, 9.13.
49. Por. JAN PAWEŁ II, List apost. Dominicae Cenae (24 luty 1980), 7: AAS 72 (1980), 124-127; SOBÓR WAT. II; Dekr. o posłudze i życiu prezbiterów Presbyterorum Ordinis, 5.
50. Por. Kanony Katolickich Kościołów Wschodnich, kan. 710.
51. Por. Ordo initiationis christianae adultorum, wprow. ogólne, nn 34-36.
52. Por. Rytuał chrztu dzieci, wprow. nn. 18-19.
53. Por. Propositio 15.
54. Por. Propositio 7; JAN PAWEŁ II, Enc. Ecclesia de Eucharistia (17 kwietnie 2003), 36: AAS 95 (2003), 457-458.
55. Por. JAN PAWEŁ II, Posynodalna adhort. apost. Reconciliatio et Paenitentia (2 grudnia 1984), 18: AAS 77 (1985), 224-228.
56. Por. Katechizm Kościoła Katolickiego, 1385.
57. Chodzi tutaj o Confiteor, czyli o słowa kapłana i zgromadzenia przed przystąpieniem do ołtarza: „Panie, nie jestem godzien, abyś przyszedł do mnie, ale powiedz tylko słowo, a będzie uzdrowiona dusza moja.”. Nie bez znaczenia jest akt, że liturgia przewiduje także dla kapłana niektóre bardzo piękne modlitwy, przekazane nam przez tradycję, które przywołują potrzebę przyjęcia przebaczenia, jak na przykład modlitwa wypowiadana cicho przed zaproszeniem wiernych do komunii sakramentalnej: „wybaw mnie przez najświętsze Ciało i Krew Twoją od wszystkich nieprawości moich i od wszelkiego zła; spraw także, abym zawsze zachowywał Twoje przykazania i nie dozwól mi nigdy odłączyć się od Ciebie”.
58. Por. ŚW. JAN DAMASCEŃSKI, Wykład wiary prawdziwej, IV, 9: PG 94, 1124C; ŚW. GRZEGORZ Z NAZJANZU, Mowa 19, 17: PG 36, 356A; SOBÓR TRYDENCKI, Doctrina de sacramento paenitentiae, cap. 2: DS 1672.
59. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 11; JAN PAWEŁ II, Posynodalna adhort. apost. Reconciliatio et Paenitentia (2 grudnia 1984), 30: AAS 77 (1985), 256-257.
60. Por. Propositio 7.
61. Por. JAN PAWEŁ II, Motu proprio Misericordia Dei (7 kwietnia 2002): AAS 94 (2002), 452-459.
62. Wraz z Ojcami synodalnymi przypominam, że nie-sakramentalne celebracje pokutne, wymienione w rytuale sakramentu Pojednania, mogą być użyteczne dla wzbudzenia ducha nawrócenia i komunii w chrześcijańskich wspólnotach, przygotowując w ten sposób serca na celebrację sakramentu: por. Propositio 7.
63. Por. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 508.
64. PAWEŁ VI, Konst. apost. Indulgentiarum doctrina (1 stycznia 1967), Normae, n. 1: AAS 59 (1967), 21.
65. Tamże, 9: AAS 59 (1967), 18-19.
66. Por. Katechizm Kościoła Katolickiego, 1499-1531.
67. Tamże, 1524.
68. Por. Propositio 44.
69. Por. SYNOD BISKUPÓW, II ZGROMADZENIE OGÓLNE, Dokument o kapłaństwie ministerialnym Ultimis temporibus (30 listopada 1971): AAS 63 (1971), 898-942.
70. Por. JAN PAWEŁ II, Posynodalna adhort. apost. Pastores dabo vobis (25 marca 1992), 42-69: AAS 84 (1992), 729-778.
71. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 10; KONGREGACJA NAUKI WIARY, List o niektórych zagadnieniach dotyczących szafarza Eucharystii Sacerdotium ministeriale (6 sierpnia 1983): AAS 75 (1983), 1001-1009.
72. Katechizm Kościoła Katolickiego, 1548.
73. Tamże, 1552.
74. Por. In Iohannis Evangelium Tractatus 123, 5: PL 35, 1967.
75. Por. Propositio 11.
76. Por. Dekr. o posłudze i życiu prezbiterów Presbyterorum Ordinis, 16.
77. Por. JAN XXIII, Enc. Sacerdotii nostri primordia (1 sierpnia 1959): AAS 51 (1959), 545-579; PAWEŁ VI, Enc. Sacerdotalis coelibatus (24 czerwca 1967): AAS 59 (1967), 657-697; JAN PAWEŁ II, Posynodalna adhor. apost. Pastores dabo vobis (25 marca 1992), 29: AAS 84 (1992), 703-705: BENEDYKT XVI, Przemówienie do Kurii Rzymskiej (22 grudnia 2006): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, nr 2 (290) 2007, ss. 40-44.
78. Por. Propositio 11.
79. Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o formacji kapłańskiej Optatam totius, 6; Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 241, § 1 i kan. 1029; Kanony Katolickich Kościołów Wschodnich, kan. 342, § 1 i kan. 758; JAN PAWEŁ II, Posynodalna adhort. apost. Pastores dabo vobis (25 marca 1992) 11.34.50: AAS 84 (1992), 673-675; 712-714; 746-748; KONGREGACJA ds. DUCHOWIEŃSTWA, Dyrektorium dla posługi i życia prezbiterów Dives Ecclesiae (31 marca 1994), 58: LEV, 1994, ss. 56-58; KONGREGACJA ds. WYCHOWANIA KATOLICKIEGO, Instrukcja dotycząca kryteriów rozeznawania powołania w stosunku do osób z tendencjami homoseksualnymi w kontekście przyjmowania ich do seminariów i dopuszczania do święceń, (4 listopada 2005): AAS 97 (2005), 1007-1013.
80. Por. Propositio 12; JAN PAWEŁ II, Posynodalna adhort. apost. Pastores dabo vobis (25 marca 1992), 41: AAS 84 (1992), 726-729.
81. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 29.
82. Por. Propositio 38.
83. JAN PAWEŁ II, Posynodalna adhort. apost. Familiaris consortio (22 listopada 1981), 57: AAS 74 (1982), 149-150.
84. List apost. Mulieris dignitatem (15 sierpnia 1988), 26: AAS 80 (1988), 1715-1716.
85. Katechizm Kościoła Katolickiego, 1617.
86. Por. Propositio 8.
87. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 11.
88. Por. Propositio 8.
89. Por. JAN PAWEŁ II, List apost. Mulieris dignitatem (15 sierpnia 1988): AAS 80 (1988), 1653-1729; KONGREGACJA NAUKI WIARY, List o współpracy mężczyzny i kobiety w Kościele i w świecie (31 maja 2004): AAS 96 (2004), 671-687.
90. Por. Propositio 9.
91. Por. Katechizm Kościoła Katolickiego, 1640.
92. Por. JAN PAWEŁ II, Posynodalna adhort. apost. Familiaris consortio (22 listopada 1981), 84: AAS 74 (1982), 184-186; KONGREGACJA NAUKI WIARY, List do Biskupów Kościoła katolickiego na temat przyjmowania Komunii św. przez wiernych rozwiedzionych, żyjących w nowych związkach Annus Internationalis Familiae (14 września 1994): AAS 86 (1994), 974-979.
93. Por. PAPIESKA RADA ds. INTERPRETACJI TEKSTÓW PRAWNYCH, Instrukcja odnośnie do norm zachowania w trybunałach kościelnych w kwestiach małżeńskich Dignitatis Connubii (25 stycznia 2005), Watykan 2005.
94. Por. Propositio 40.
95. BENEDYKT XVI, Przemówienie do pracowników Trybunału Roty Rzymskiej z okazji inauguracji roku sądowniczego (28 stycznia 2006): AAS 98 (2006), 138; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, nr 4 (282) 2006, s. 30.
96. Por. Propositio 40.
97. Por. tamże.
98. Por. tamże.
99. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 48.
100. Por. Propositio 3.
101. Chciałbym tu przypomnieć słowa pełne nadziei i pociechy, jakie znajdujemy w II Modlitwie Eucharystycznej: “Pamiętaj także o naszych zmarłych braciach i siostrach, którzy zasnęli z nadzieją zmartwychwstania, i o wszystkich, którzy w Twojej łasce odeszli z tego świata. Dopuść ich do oglądania Twojej światłości”.
102. Por. BENEDYKT XVI, Homilia (8 grudnia 2005): AAS 98 (2006), 15-16; L’Osservatore Romano wyd. polskie, nr 2 (280) 206, s. 44-46.
103. Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 58.
104. Propositio 4.
105. Relatio post disceptationem, 4: L’Osservatore Romano, 14 października 2005, s. 5.
106. Por. Sermo 1, 7; 11, 10; 22, 7; 29, 76: Sermones Dominicales ad fidem codicum nunc denuo editi, Grottaferrata, 1977, ss. 135, 209 n., 292 n., 337; BENEDYKT XVI, Przesłanie do uczestników II Światowego Kongresu Ruchów Kościelnych i Nowych Wspólnot (22 maja 2006): AAS 98 (2006), 463; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, nr 8 (285) 2006, s. 7.
107. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. duszp. o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, 22.
108. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Objawieniu Bożym Dei Verbum, 2.4.
109. Propositio 33.
110. Kazanie 227, O Komunii Świętej, w: Św. Augustyn, Wybór mów (Kazania świąteczne i okolicznościowe), tłum. Ks. J. Jaworski, Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy, t. XII, Warszawa 1973, s. 259; PL 38, 1099.
111. Tenże, Homilia 21, 8, w: Św. Augustyn, Homilie na Ewangelie i Pierwszy List św. Jana, Część Pierwsza, tłum. O. W. Szołdrski, ks. W. Kania, Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy, t. XV, Warszawa 1977, s. 310; PL 35, 1568.
112. Tenże, Homilia 28, 1, w: tamże, s. 389; PL 35, 1622.
113. Por. Propositio 30. Również i Msza św., którą Kościół celebruje w ciągu tygodnia i do udziału w której wierni są zaproszeni, znajduje swoją właściwą formę w dniu Pańskim, dniu Zmartwychwstania Chrystusa; Propositio 43.
114. Por. Propositio 2.
115. Por. Propositio 25.
116. Por. Propositio 19. Propositio 25 wyszczególnia: “Autentyczna liturgia wyraża sakralność tajemnicy eucharystycznej. Ta winna przejawiać się w słowach i czynach celebrującego kapłana, gdy wstawia się przed Bogiem Ojcem, czy to z wiernymi, czy za nich”.
117. Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, 22; Por. SOBÓR WAT. II, Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 41; KONGREGACJA ds. KULTU BOŻEGO I DYSCYPLINY SAKRAMENTÓW, Instr. Redemptionis Sacramentum (25 marca 2004), 19-25: AAS 96 (2004), 555-557;
118. Por.SOBÓR WAT. II, Dekr. o pasterskich zadaniach biskupów w Kościele Christus Dominus, 14; Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 41.
119. Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, 22.
120. Por. tamże.
121. Por. Propositio 25.
122. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 112-130.
123. Por. Propositio 27.
124. Por. Tamże.
125. W tych sprawach należy wiernie zachować wskazania zawarte w Ogólnym wprowadzeniu do Mszału Rzymskiego, 319-351.
126. Por. Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, 39-41; SOBÓR WAT. II, Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 112-118.
127. Kazanie 34, 1, O nowej pieśni i nowym życiu, w. Św. Augustyn, Wybór mów (Kazania świąteczne i okolicznościowe), tłum. Ks. J. Jaworski, Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy, t. XII, Warszawa 1973, s. 222; PL 38, 210.
128. Por. Propositio 25: “Jak wszystkie wyrazy artystyczne również i śpiew winien być wewnętrznie zharmonizowany z liturgią, winien skutecznie zmierzać do jej celu, to znaczy winien wyrażać wiarę, modlitwę, zachwyt i miłość wobec Jezusa obecnego w Eucharystii”.
129. Por. Propositio 29.
130. Por. Propositio 36.
131. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 116; Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, 41.
132. Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, 28; por. SOBÓR WAT. II, Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 56; ŚWIĘTA KONGREGACJA OBRZĘDÓW, Instr. Eucharisticum Misterium (25 maja 1967), 3: AAS 57 (1967), 540-543.
133. Por. Propositio 18.
134. Tamże.
135. Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, 29.
136. Por. JAN PAWEŁ II, Enc. Fides et Ratio (14 września 1998), 13: AAS 91 (1999), 15-16.
137. ŚW. HIERONIM, Comm. in Is., Prol.: PL 24, 17; por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Objawieniu Bożym Dei Verbum, 25.
138. Por. Propositio 31.
139. Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, 29; por. SOBÓR WAT. II, Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 7. 33. 52.
140. Propositio 19.
141. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 52.
142. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Objawieniu Bożym Dei Verbum, 21.
143. W tym celu Synod zachęcił do opracowania pomocy duszpasterskich, opartych na trzyletnim lekcjonarzu, które by pomogły połączyć przepowiadanie związane z przewidzianymi czytaniami z głoszeniem prawd wiary: por. Propositio 19.
144. Por. Propositio 20.
145. Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, 78.
146. Por. tamże, 78-79.
147. Por. Propositio 22.
148. Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, 79d.
149. Tamże, 79c.
150. Biorąc pod uwagę starożytne i szanowane obyczaje oraz pragnienia wyrażone przez Ojców synodalnych, poprosiłem odpowiednie Dykasteria, aby przebadały możliwość umiejscowienia znaku pokoju w innym momencie, na przykład przed przygotowaniem darów na ołtarzu. Taki wybór, ponadto wzbudziłby znaczące przypomnienie przestrogi Pana o koniecznym pojednaniu poprzedzającym wszelką ofiarę składaną Bogu (por. Mt 5, 23n); por. Propositio 23.
151. Por. KONGREGACJA ds. KULTU BOŻEGO I DYSCYPLINY SAKRAMENTÓW, Instr. Redemptionis Sacramentum (25 marca 2004), 80-96: AAS 96 (2004), 574-577.
152. Por. Propositio 34.
153. Por. Propositio 35.
154. Por. Propositio 24.
155. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 14-20; 30n; 48n; KONGREGACJA ds. KULTU BOŻEGO I DYSCYPLINY SAKRAMENTÓW, Instr. Redemptionis Sacramentum (25 marca 2004), 36-42: AAS 96 (2004), 561-564.
156. N. 48.
157. Tamże.
158. KONGREGACJA ds. DUCHOWIEŃSTWA oraz inne Dykasterie Kurii Rzymskiej, Instr. o współpracy świeckich w posłudze kapłanów Ecclesiae de mysterio (15 sierpnia 1997): AAS 89 (1997), 852-877.
159. Por. Propositio 33.
160. Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, 92.
161. Por. tamże, 94.
162. Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o apostolstwie świeckich Apostolicam actuositatem, 24; Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, nn. 95-111; KONGREGACJA ds. KULTU BOŻEGO I DYSCYPLINY SAKRAMENTÓW, Instr. Redemptionis Sacramentum (25 marca 2004), 43-47: AAS 96 (2004), 564-566; Propositio 33: „Te posługi winny być wprowadzone według specyficznego mandatu oraz według rzeczywistych wymagań wspólnoty, która celebruje. Osoby delegowane do tych świeckich posług liturgicznych winny być starannie dobrane, dobrze przygotowane, i winna im towarzyszyć stała formacja. Mianowanie ich winno być czasowe. Te osoby winny być znane we wspólnocie oraz winny otrzymywać od niej wdzięczne uznanie”.
163. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 37-42.
164. Por. Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, 386-399.
165. AAS 87 (1995), 288-314.
166. Por. Posynodalna adhort. apost. Ecclesia in Africa, (14 września 1995), 55-71: AAS 88 (1996), 34-47; Posynodalna adhort. apost. Ecclesia in America (22 stycznia 1999), 16.40.64.70-72: AAS 91 (1999), 752-753; 775-776; 799; 805-809; Posynodalna adhort. apost. Ecclesia in Asia (6 listopada 1999), 21n: AAS 92 (2000), 482-487; Posynodalna adhort. apost. Ecclesia in Oceania (22 listopada 2001), 16: AAS 94 (2002), 382-384; Posynodalna adhort. apost. Ecclesia in Europa (28 czerwca 2003), 58-60: AAS 95 (2003), 685-686.
167. Por. Propositio 26.
168. Por. Propositio 35; SOBÓR WAT. II, Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 11.
169. Por. Katechizm Kościoła Katolickiego, 1388; SOBÓR WAT. II, Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 55.
170. Por. Enc. Ecclesia de Eucharistia (17 kwietnia 2003), 34: AAS 95 (2003), 456.
171. Jak na przykład, ŚW. TOMASZ Z AKWINU, Sum.Theol. III, q. 80, a. 1, 2; ŚW. TERESA OD JEZUSA, Droga doskonałości, Roz. 35. Nauka ta została autorytatywnie potwierdzona przez SOBÓR TRYDENCKI, sesja XIII, c. VIII.
172. Por. JAN PAWEŁ II, Enc. Ut unum sint (25 maja 1995), 8: AAS 87 (1995), 925-926.
173. Por. Propositio 41; SOBÓR WAT. II, Dekr. o ekumenizmie Unitatis redintegratio, 8, 15; JAN PAWEŁ II, Enc. Ut unum sint (25 maja 1995), 46: AAS 87 (1995), 948; Enc. Ecclesia de Eucharistia (17 kwietnia 2003), 45-46: AAS 95 (2003), 463-464; Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 844 §§ 3-4; Kanony Katolickich Kościołów Wschodnich, kan. 671 §§ 3-4; PAPIESKA RADA ds. POPIERANIA JEDNOŚCI CHRZEŚCIJAN, Directoire pour l’application des Principes et des Normes sur l’œcuménisme (25 marca 1993), 125, 129-131: AAS 85 (1993), 1087, 1088-1089.
174. Por. NN. 1398-1401.
175. Por. N. 293.
176. Por. PAPIESKA RADA DS. ŚRODKÓW SPOŁECZNEGO PRZEKAZU, Instr. Duszp. o komunikacji społecznej w 20-tą rocznicę «Communio et progressio» Aetatis novae (22 lutego 1992): AAS 84 (1992), 447-468.
177. Por. Propositio 29.
178. Por. Propositio 44.
179. Por. Propositio 48.
180. Taka znajomość może być zapewniona także podczas lat formacji kandydatów do kapłaństwa w seminarium poprzez stosowne inicjatywy: por. Propositio 45.
181. Por. Propositio 37.
182. Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 36 oraz 54.
183. Propositio 36.
184. Por. tamże.
185. Por. Propositio 32.
186. Por. Propositio 14.
187. Propositio 19.
188. Por. Propositio 14.
189. Por. BENEDYKT XVI, Homilia podczas I nieszporów uroczystości Zesłania Ducha Świętego (3 czerwca 2006): AAS 98 (2006), 509; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, nr 8 (285) 2006, s. 9.
190. Por. Propositio 34.
191. Enarrationes in Psalmos 98, 9: CCL XXXIX, 1385; por. BENEDYKT XVI, Przemówienie do Kurii Rzymskiej (22 grudnia 2005), L’Osservatore Romano, wyd. polskie, nr 2 (280) 2006, s. 16; AAS 98 (2006), 44-45.
192. Por. Propositio 6.
193. BENEDYKT XVI, Przemówienie do Kurii Rzymskiej (22 grudnia 2005): AAS 98 (2006), 45; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, nr 2 (280) 2006, s. 16.
194. Por. Propositio 6; KONGREGACJA DS. KULTU BOŻEGO I DYSCYPLINY SAKRAMENTÓW, Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii (17 grudnia 2001), nn. 164-165, Città del Vaticano 2002, s. 137-139; ŚWIĘTA KONGREGACJA OBRZĘDÓW, Instr. Eucharisticum Misterium (25 maja 1967): AAS 57 (1967), 539-573.
195. Por. Relatio post disceptationem, 11: L’Osservatore Romano, 14 października 2005, s. 5.
196. Por. Propositio 28.
197. Por. n. 314.
198. VII, 10, 16: PL 32, 742; ŚW. AUGUSTYN, Wyznania, Znak, Kraków 1994, tłum. Z. Kubiak, s. 151.154.
199. BENEDYKT XVI, Homilia podczas Mszy św. w Marienfeld, (21 sierpnia 2005): AAS 97 (2005), 892; por. Homilia podczas I nieszporów uroczystości Zesłania Ducha Świętego (3 czerwca 2006): AAS 98 (2006), 505; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, nr 8 (285) 2006, s. 9.
200. Por. Relatio post disceptationem, 6, 47: L’Osservatore Romano, 14 października 2005, s. 5. 6; Propositio 43.
201. De civitate Dei, X, 6: PL 41, 284.
202. Por. Katechizm Kościoła Katolickiego, 1368.
203. Por. ŚW. IRENEUSZ, Przeciw herezjom, IV, 20, 7: PG 7, 1037.
204. List do Magnezjan, 9, 1: PG 5, 670.
205. Por. I Apologia 67, 1-6; 66: PG 6, 430, n. 427. 430.
206. Por. Propositio 30.
207. Por. AAS 90, (1998), 713-766.
208. Por. Propositio 30.
209. Homilia (19 marca 2006): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, nr 6-7 (284) 2006, s. 59; AAS 98 (2006), 324.
210. Słusznie na ten temat wypowiada się Kompendium nauki społecznej Kościoła, 258: ”Człowiekowi, skrępowanemu koniecznością pracy, odpoczynek otwiera perspektywę pełniejszej wolności, perspektywę wiecznego szabatu (por. Hbr 4, 9-10). Odpoczynek pozwala ludziom wspominać i na nowo przeżywać Boże dzieła, od Stworzenia po Odkupienie, pozwala im dostrzec, że oni sami są Jego dziełem (por. Ef 2, 10), składać dziękczynienie za swoje życie i istnienie Temu, który jest jego autorem”.
211. Por. Propositio 10.
212. Por. tamże.
213. Por. BENEDYKT XVI, Przemówienie do biskupów konferencji episkopatu Kanady - Quebec w związku z wizytą ad limina Apostolorum (11 maja 2006): L’Osservatore Romano, 12 maja 2006, s. 5.
214. N. 10, AAS 71 (1979), 414-415.
215. BENEDYKT XVI, Audiencja generalna 29 marca 2006: L’Osservatore Romano, wyd. polskie, nr 8 (285) 2006, s. 36.
216. Propositio 39.
217. Por. Relatio post disceptationem, 30: L’Osservatore Romano, 14 października 2005, s. 6.
218. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 39-42.
219. Por. JAN PAWEŁ II, Posynodalna adhort. apost. Christifideles laici (30 grudnia 1988), 14.16: AAS 81 (1989), 409-413; 416-418.
220. Por. Propositio 39.
221. Por. tamże.
222. Pontyfikał Rzymski. Święcenie biskupa, prezbiterów oraz diakonów, Rytuał święceń diakonów, n. 150.
223. Por. JAN PAWEŁ II, Posynodalna adhort. apost. Pastores dabo vobis (25 marca 1992), 19-33; 70-81: AAS 84 (1992), 686-712; 778-800.
224. Propositio 38.
225. Propositio 39. Por. JAN PAWEŁ II, Posynodalna adhort. apost. Vita consecrata (25 marca 1996), 95: AAS 88 (1996), 470-471.
226. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 663, § 1.
227. Por. JAN PAWEŁ II, Posynodalna adhort. apost. Vita consecrata (25 marca 1996), 34: AAS 88 (1996), 407-408.
228. Enc. Veritatis splendor (6 sierpnia 1993), 107: AAS 85 (1993), 1216-1217.
229. BENEDYKT XVI, Enc. Deus caritas est (25 grudnia 2005), 14: AAS 98 (2006), 229.
230. Por. JAN PAWEŁ II, Enc. Evangelium vitae (25 marca 1995): AAS 87 (1995), 401-522; BENEDYKT XVI, Przemówienie do Papieskiej Akademii „Pro Vita” (27 lutego 2006): AAS 98 (2006), 264-265.
231. Por. KONGREGACJA NAUKI WIARY, Nota doktrynalna o niektórych zagadnieniach dotyczących zaangażowania i postępowania katolików w życiu politycznym (24 listopada 2002): AAS 95 (2004), 359-370.
232. Por. Propositio 46;
233. AAS 97 (2005), 711; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, nr 6 (274) 2005, s. 12.
234. Propositio 42.
235. Por. Męczeństwo Polikarpa, XV, 1: PG 5, 1039. 1042.
236. List do Rzymian, IV, 1: PG 5, 690.
237. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 42.
238. Por. Propositio 42; KONGREGACJA NAUKI WIARY, Dekl. o jedyności i powszechności zbawczej Jezusa Chrystusa i Kościoła Dominus Iesus (6 sierpnia 2000), 13-15: AAS 92 (2000), 754-755.
239. Por. Propositio 42.
240. BENEDYKT XVI, Enc. Deus caritas est (25 grudnia 2005), 18: AAS 98 (2006), 232.
241. Tamże, n. 14.
242. Nie bez wzruszenia podczas synodalnego zgromadzenia wysłuchaliśmy dość znaczącego świadectwa o skuteczności sakramentu w dziele budowania pokoju. W związku z tym Propositio 49 stwierdza: „Dzięki celebracjom eucharystycznym ludy będące w konflikcie mogły się zebrać wokół słowa Bożego, wysłuchać prorockiego głoszenia pojednania poprzez darmo dane przebaczenie, przyjąć łaskę nawrócenia, która pozwala na komunię tego samego chleba i tego samego kielicha”.
243. Por. Propositio 48.
244. BENEDYKT XVI, Enc. Deus caritas est (25 grudnia 2005), 28: AAS 98 (2006), 239.
245. Propositio 48.
246. BENEDYKT XVI, Przemówienie do Korpusu Dyplomatycznego akredytowanego przy Stolicy Apostolskiej (9 stycznia 2006): AAS 98 (2006), 127; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, nr 4 (282) 2006, s. 23.
247. Tamże.
248. Por. Propositio 48. Bardzo użytecznym w tym względzie okazuje się Kompendium nauki społecznej Kościoła.
249. Por. Propositio 43.
250. Por. Propositio 47.
251. Por. Propositio 17.
252. Martyrium Saturnini, Dativi et aliorum plurimorum, 7, 9, 10: PL 8, 707.709-710.
253. Por. Enc. Ecclesia de Eucharistia (17 kwietnia 2003), 53: AAS 95 (2003), 469.
254. I Modlitwa Eucharystyczna (Kanon rzymski).
255. Propositio 50.
256. Por. BENEDYKT XVI, Homilia (8 grudnia 2005): AAS 98 (2005), 15;; L’Osservatore Romano wyd. polskie, nr 2 (280) 206, s. 44-46.
Pomóż w rozwoju naszego portalu
