Już Kościół apostolski znał doroczny obchód Paschy, jakkolwiek wyraźne świadectwa tego faktu pochodzą z II wieku. Właściwie wszystkie informacje historyczne o świętowaniu Wielkanocy przez chrześcijan w pierwszych dwóch wiekach pochodzą od wybitnego historyka Kościoła, Euzebiusza z Cezarei (zm. 340), który w swojej monumentalnej „historii kościelnej” zapisał: „Rozgorzał wówczas spór o sprawę niemałego znaczenia. Mianowicie Kościoły całej Azji w oparciu o bardzo starą tradycję uważały, że święto Wielkanocy należy obchodzić czternastego dnia księżyca, kiedy to Żydzi mieli obowiązek ofiarowania baranka, i że w każdym razie tego dnia, bez względu na to, jaki by to był dzień tygodnia, należy zakończyć post. Tymczasem wszystkie inne Kościoły na świecie nie trzymały się tej zasady, ale na podstawie tradycji apostolskiej, która do dzisiaj nie straciła swej mocy, zachowywały zwyczaj, że nie godzi się kończyć postów żadnego innego dnia, jak tylko w dniu Zmartwychwstania naszego Zbawiciela. W sprawie tej odbywały się synody i zgromadzenia biskupów, którzy jednomyślnie listami do wiernych całego świata ogłosili kościelną zasadę, że tajemnicy Zmartwychwstania Pańskiego nie należy świętować żadnego innego dnia, jak tylko w niedzielę i że tylko tego dnia wolno kończyć posty paschalne”.

Z powyższego tekstu Euzebiusza dowiadujemy się zatem o istnieniu dwóch tradycji odnośnie do dnia obchodu Paschy. Izraelici obchodzili święto Paschy 14 dnia wiosennej pełni księżyca (14 nisan według kalendarza żydowskiego, który to miesiąc obejmuje okres od połowy marca do połowy kwietnia). Za tą datą opowiedziały się Kościoły Azji Mniejszej, w tym cieszący się szczególnym poważaniem Kościół w Efezie, powołując się na tradycję apostolską i regułę wiary, której najważniejszym świadkiem jest św. Jan Apostoł i Ewangelista. To właśnie Ewangelia według św. Jana umieszcza śmierć Jezusa, prawdziwego baranka paschalnego w dniu 14 nisan, w porze, kiedy Żydzi zabijali baranki na ucztę paschalną. W przekonaniu, że śmierć Chrystusa zastąpiła Paschę żydowską, kwartodecymanie (tak bowiem nazwano chrześcijan obchodzących Paschę 14 nisan, od łacińskiego quarta decima – czternaście) obchodzili Paschę, poszcząc w tym dniu i kończyli post celebracją Eucharystii po czuwaniu w nocy z 14 na 15 nisan.

Natomiast pozostałe Kościoły tak na Zachodzie, na czele z Rzymem, jak i na Wschodzie, na czele z Aleksandrią obchodziły Paschę Zmartwychwstania Jezusa Chrystusa w niedzielę następującą po 14 nisan. Różnica dat obchodów Wielkanocy miała implikacje doktrynalne i dyscyplinarne, ponieważ kwartodecymanie w liturgii paschalnej podkreślali znaczenie męki Pańskiej oraz kończyli post przygotowujący do obchodów Paschy zawsze w dniu 14 nisan bez względu na dzień tygodnia.

Pierwsza konfrontacja dwóch praktyk liturgicznych miała miejsce za pontyfikatu papieża Aniceta (155-166), do którego udał się biskup Polikarp ze Smyrny w sprawie uzgodnienia jednej praktyki dla całego Kościoła. Obaj pozostali jednak przy swoich dotychczasowych tradycjach, jakkolwiek rozstali się w zgodzie i nie doszło do zerwania komunii kościelnej między Rzymem a Kościołami Azji Mniejszej.

Spór uległ zdecydowanemu zaostrzeniu podczas pontyfikatu papieża Wiktora (193-203), ze względu na działalność prezbitera Blasta w Rzymie, który nakłaniał tamtejszych wiernych do obchodzenia Paschy 14 nisan. Wobec tego biskup Rzymu Wiktor, po zwołaniu synodu, napisał list do Polikratesa, biskupa Efezu, wzywając do obchodzenia Paschy w niedzielę i grożąc ekskomuniką, jeśliby się nie dostosowano do tego polecenia. Polikrates w imieniu Kościołów Azji Mniejszej odmówił podporządkowania się woli papieża, argumentując, iż zachowują one autentyczną tradycję apostolską.

W tak trudnym momencie w „imieniu braci z Galii” zainterweniował Ireneusz, biskup Lyonu. Sam, deklarując się jako zwolennik zasady, że Wielkanoc powinna być obchodzona w niedzielę, uważał za błędne tak surowe traktowanie praktyki kwartodecyman, opartej na autorytecie św. Jana i dopuszczonej przez poprzedników papieża Wiktora.

Dzięki temu wystąpieniu św. Ireneusza nie doszło do zerwania komunii kościelnej Kościołów Azji Mniejszej z Rzymem, choć w samym Wiecznym Mieście praktyka obchodzenia Wielkanocy 14 nisan została potępiona. Euzebiusz z Cezarei zamieścił następującą pochwałę postawy biskupa Lyonu: „Tak Ireneusz, który istotnie nie na darmo nosił swoje imię i czynnie szerzył pokój, upominał w ten sposób i przemawiał wśród Kościołów na rzecz pokoju. Pisał zaś listy nie tylko do Wiktora, ale równocześnie do bardzo wielu innych zwierzchników Kościołów w sprawie sporu, który rozgorzał”.

Ostatecznie w III wieku absolutną przewagę zyskała niedzielna celebracja Wielkanocy, a dokładny sposób obliczania jej daty usankcjonował Sobór Nicejski w 325 roku.