W Częstochowie istnieje obecnie kilka cmentarzy. Najstarszy, i wielu uważa, że najładniejszy, jest cmentarz przy ul. św. Rocha. Spoczywa na nim wielu znamienitych częstochowian, choć początkowo był to cmentarz zmarłych na epidemie i pielgrzymów, którzy dokończyli żywota u stóp jasnogórskiego klasztoru. Znajdziemy tu słynący z urody i owiany legendami grób matki przeora Zakonu Paulinów o. Rejmana oraz groby bohaterów walki o wolną i niepodległą. Dość łatwo je odnaleźć. Znaczone są bowiem hasłem „Pro Patria” i biało-czerwoną flagą.

Nie mniej bogatą historię ma cmentarz na Kulach, który nazwę swą bierze od dawnego właściciela ziemi, na której powstał. Początkowo był niewielki, ale z czasem rozrósł się do potężnych rozmiarów. Uważany jest za największą miejską nekropolię. Lista zasłużonych dla Częstochowy, których groby odnajdziemy na Kulach, jest imponująca. Wystarczy powiedzieć, że leży tu najsłynniejszy, zdaniem rodaków, częstochowianin – dr Władysław Biegański. Wielu odnajdziemy tu, i to nie tylko przy głównej alei, posłów, senatorów, lekarzy, prawników, oficerów, a także całą plejadę artystów. Leży tu założyciel podjasnogórskich parków i fabrykant filantrop, a także wydawca poczytnego swego czasu „Gońca Częstochowskiego”. Swoje miejsce znaleźli tu także powstańcy i żołnierze obu wojen.

Niewiele jest przesady w nazwaniu trzeciego częstochowskiego cmentarza – tego na Rakowie – robotniczym. Bo na początku grzebano tam głównie mieszkańców Rakowa. Przy okazji – dopiero w 1928 r. Raków stał się dzielnicą Częstochowy. Cmentarz to niezwykły, ponieważ leżą tam nie tylko rewolucjoniści 1905-07 r., głównie hutnicy oraz sporo żołnierzy z czasów II wojny światowej.

W listopadowe dni częstochowianie odwiedzą jeszcze inne miejskie cmentarze, m.in. na Stradomiu i aż dwa na Lisińcu – parafialny i najmłodszy komunalny. Nie wszyscy wiedzą, że Częstochowa ma także cmentarz ewangelicki. Ulokowany jest on w bliskim sąsiedztwie cmentarza przy ul. Rocha. Wiele pochówków prawosławnych znajdziemy natomiast na Kulach. Jest i cmentarz żydowski, ulokowany na samym końcu ul. Złotej.

Fabrykant i ziemianin

Historia zawierciańskiej nekropolii wiąże się z gospodarczym boomem z początku XX wieku, szybko rozwijającymi się osadami Małego i Dużego Zawiercia, a także z budową kościoła pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła. Był rok 1903, gdy zdołano kupić 6 mórg ziemi od właściciela Kromołowa. Cmentarz dostał z czasem porządne ogrodzenie i kaplicę cmentarną fundowaną przez Stanisława Holenderskiego, miejscowego bogacza i darczyńcę.

Zawierciański cmentarz ma wiele miejsc niezwykłych, np. pomnik z 1925 r. postawiony ku czci żołnierzy poległych podczas I wojny światowej i wojny z bolszewikami w 1920 r. Znajdziemy tu groby wielu znamienitych obywateli Zawiercia – obok wspomnianego już Holenderskiego spoczywa pierwszy starosta zawierciański Czesław Kowalski i pierwszy proboszcz ks. Franciszek Zientara.

Historia znaczona cmentarzami

Wieluń to miasto z długim rodowodem, czego dowodem są także cmentarze: katolicki, ewangelicko-augsburski i żydowski. Na cmentarzu katolickim stoi m.in. Pomnik Orląt Polskich – mogiła z piramidą wystawiona ku czci powstańców śląskich. Pierwszy pomnik zniszczyli Niemcy w 1940 r. Odbudowano go w latach 50. XX wieku, montując na nim przechowane przez harcerzy oryginalne tablice z pierwszego monumentu. Znajdziemy tu też piękne, zabytkowe nagrobki, ale i symboliczny pomnik Ofiar Katyńskich i kwaterę wojenną poległych w czasie II wojny światowej.

Na terenie pierwszego cmentarza ewangelickiego stoi dziś budynek Sądu Rejonowego, a ten użytkowany obecnie znajduje się od 1875 r. przy obecnej ulicy POW.

Tragiczną historię ma cmentarz żydowski – kirkut. Hitlerowcy zrobili z niego miejsce zbiorowych egzekucji Polaków i Żydów. Oczywiście, całkowicie go zdewastowali, a płytami nagrobnymi wykładali drogi. W 1980 r. ustawiono w miejscu kirkutu głaz upamiętniający zamordowanych.

Pamięć wirtualna

Radomsko jest w naszym rejonie pionierem w nowotarskim podejściu do kwestii pamięci o zmarłych. Coraz częściej bowiem cmentarze dygitalizują swoje kartoteki, czyli spis osób pochowanych wraz z datami śmierci. Zbiory te udostępniane są w Internecie, co pozwala na znalezienie grobów swoich krewnych, znajomych czy np. sąsiadów.

W Radomsku można więcej, np. zapalić wirtualną świeczkę, dołączyć wspomnienie o zmarłym czy wpisać kondolencje. Wystarczy wejść na stronę: www.cmentarzeradomsko.pl , wybrać cmentarz oraz wpisać imię i nazwisko zmarłego. Inicjatywa obejmuje cmentarz Stary i Nowy w Radomsku oraz ten z dzielnicy Bartodzieje. Zainteresowali się nią także proboszczowie okolicznych parafii, którzy szukają właścicieli grobów, chcąc uporządkować parafialne cmentarze.

Kwatery pamięci

Nasze cmentarze, tak jak naszą historię, znaczą żołnierskie groby. Leżą w polskiej ziemi Niemcy, Rosjanie, Austriacy. Leżą powstańcy styczniowi i bohaterowie powstań śląskich, leżą partyzanci i czerwonoarmiejcy. Ich groby otaczamy opieką, modlitwą, zapalamy na nich znicze przekonani, że zgodnie z dawnym obyczajem: „Śmierć żołnierzy jest święta i wszelki nakaz nienawiści maże. Nieważne czy na wieków szali przyjaciółmi czy wrogami byli...”.

Cmentarze wojenne znajdziemy np.: w Zawierciu-Kromołowie czy Kotowicach. W innych miejscach tworzone są kwatery żołnierskie. Bywa jednak, że grobów tych prawie nikt już nie odwiedza i zapewne niewiele nad nimi modlitwy. Dlatego, przechodząc obok żołnierskich mogił, zapalmy na którejś znicz i westchnijmy: „Wieczne odpoczywanie racz im dać, Panie...”.