W poszukiwaniu piękna i sensu

Przy bramie siedzi kot, czarny jak zimowa noc, lśniący i zielonooki. Niemy strażnik wiekowego opactwa, które wtulone w małopolski krajobraz - jest niczym wyspa na morzu zmierzwionej trawy. Otaczają nas stare mury, w których od dziewięciu wieków słychać było śpiew chorału i szept modlitwy. Mury, które promieniują obecnością mnichów - życiem odmierzanym rytmem modlitwy, pracy i wyrzeczeń niezrozumiałych już dla nas, współczesnych. Zakonnicy ograniczali świat zewnętrzny do absolutnego minimum. Ileż niezwykłych historii musiały słyszeć te mury, ta mgła, która o świcie łasi się do okien...

Jesteśmy w Hebdowie, wsi leżącej przy trasie Sandomierz - Kraków, ok. 20 km od tego ostatniego. Od progu oczarowani jesteśmy starym opactwem, w którym tak wszechobecna jest przeszłość i jakieś sacrum, już niemal nierozpoznawalne dla nas, zagłuszonych współczesnością. A jednak łagodnie dotyka ono człowieka zziajanego codziennym biegiem i ogłupiałego od ciągłego udowadniania sobie, że może więcej i szybciej. Po kilku godzinach obecności słyszymy - choć każdy zapewne na własny sposób - pytanie podstawowe i bywa, że dość bolesne: O co ci w tym życiu chodzi, człowieku? Po co tak się starasz?

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Tutaj, na tym cypelku ziemi w zakolu Wisły cisza, wiatr i spokój, który zda się niemal ukołysaniem, sprawiają, że przypominamy sobie o istnieniu własnej wrażliwości, o tym, że płynie ona w nas rwącą rzeką pytań, wątpliwości, niepokoju, ale i marzeń...

Imię Róży po polsku

Opactwo w Hebdowie potrafi zachwycić swoim średniowiecznym, nieco tajemniczym urokiem. Gdy usłyszy się jeszcze jego historię, włączają się natychmiast skojarzenia z „Imieniem Róży” Umberta Eco. Bo Hebdów to po Tyńcu najstarsze w Małopolsce opactwo i wielkie skryptorium. Mnisi, Kanonicy Premonstratensi, odcięci od świata, żyjący w surowej regule, kopiowali tu mozolnie księgi, czyniąc z nich niepowtarzalne dzieła sztuki. Bezcenne wówczas i dziś.

Reklama

Gdy w zimowy poranek siedzę w klasztornym kościele przed przepiękną figurą Matki Bożej, bez większego trudu wyobrażam sobie, jak przed wiekami musieli marznąć tutaj mnisi. Reguła nakazywała im wstawanie jeszcze przed świtem. Codziennie byli więc świadkami narodzin dnia. Po długich modlitwach wędrowali do skryptorium kaligrafować skostniałymi z zimna palcami święte księgi. Spożywali to, co wsunęli im przez ciasne okienko w refektarzu zakonni braciszkowie. I tak przez stulecia, dzień w dzień. Nie dziwi fakt, że rzadko który z kanoników przeżywał tu dłużej niż 10 lat. Zadziwia wiadomość, że nigdy nie brakowało chętnych.

W 1819 r. car rosyjski nakazał kasatę zakonu. Wkrótce w Hebdowie zjawili się żołdacy i splądrowali opactwo do cna. Załadowali bezcennymi dobrami, w tym owymi cudnymi księgami - jak skrzętnie zanotował skryba, świadek tych wydarzeń - 8 wiślanych barek. Jedna z nich, zbyt obciążona, zatonęła w okolicach Torunia. Reszta łupów dotarła do celu i do dziś stanowi ozdobę Galerii Tretiakowskiej, a manuskrypty i rękopisy z opactwa w podkrakowskim Hebdowie wypływają co rusz na międzynarodowych licytacjach.

Splądrowane opactwo chyliło się ku upadkowi, skurczyło się i zszarzało. Po II wojnie światowej gospodarzył tu PGR, a w klasztorze mieszkały rodziny pracowników. Nie trzeba chyba wyjaśniać, w jakim stanie otrzymali sędziwe opactwo Ojcowie Pijarzy, którzy zgodzili się zaopiekować tym miejscem. Ruina, wilgoć, cieknące dachy. Długo pijarzy nie mieli pomysłu, jak tchnąć życie w te mury. Czym je wypełnić. Dziś nie bez dumy mówią o zmartwychwstaniu opactwa, o jego nowej misji. - Takiego skarbu nie wolno zamykać - przekonują. Ma służyć współczesnemu człowiekowi, który utracił kontakt z Bogiem i nie potrafi zapełnić tej pustki niczym, choć zapewne próbował.

Zaufać miejscu i ludziom

O. Eugeniusz Grzywacz, dyrektor Centrum „Wiara i Kultura” i jego dobry duch, a przede wszystkim niezrównany przewodnik i gawędziarz, na nasze powitanie wypełnia klasztorne korytarze gregoriańskim śpiewem kartuzów z Chartres. Za oknami mrok rozświetlają świece zapalone w okienkach wirydarza. Jak się zasłuchać w chorał, jak muzyka wejdzie w krwiobieg, budzą się przestrzenie, o których istnieniu człowiek nawet nie wiedział. Zwolnij, mówię sobie, i przejdź się kilka razy krużgankami. Daj sobie szansę na oddech, na uspokojenie, które nie jest apatią ani nudą czy stanem zawieszenia. Pozwól temu miejscu, a potem ludziom zadziałać i przemówić.

Reklama

O. Eugeniusz Grzywacz jest z wykształcenia historykiem sztuki i potrafi nadać opactwu walor niezwykły - ożywia go dla nas, przybyszów z zewnątrz. Snuje opowieści, które sprawiają, że patrzymy na otoczenie innymi oczami, dostrzegając piękno tam, gdzie wcześniej było dla nas niezauważalne.

Opactwo, co rzuca się w oczy w chwili przekroczenia jego progów, odrestaurowane z wielkim smakiem i znawstwem sztuki konserwatorskiej - jest w 90 proc. zabytkowe. Nie ma tu żadnych podróbek, żadnej udającej sztukę tandety. Nowoczesności pozwolono pojawić się tylko w stopniu koniecznym. Stąd w pokojach telewizory i Internet, a w kranie ciepła woda. Wszystko, do czego przyzwyczajony jest współczesny człowiek. Niech więc nic go nie rozprasza, nie irytuje, niech nic mu nie doskwiera. Niech człowiek skupi się na swoim wnętrzu.

Wiara i kultura - siostry nierozłączne

Opactwo w Hebdowie pijarzy nazwali Centrum „Wiara i Kultura”. Sztuka prowadzi do Boga - to oczywistość. Nawet więcej - sztuka skraca tę drogę. - Piękno zewnętrzne powoduje tęsknotę za pięknem wewnętrznym - tłumaczy o. Eugeniusz. Szukanie ładu we własnym życiu musi zacząć się od porządkowania pojęć, układania listy własnych priorytetów - nie szefów, przełożonych czy krewnych, ale swoich. Każdy inaczej tę listę zapisuje, każdy z nas wymaga innego podejścia, innej drogi.

Reklama

Ojcowie pijarzy niczego więc nie narzucają. Chcesz rekolekcji - masz rekolekcje; chcesz poznać rytm dnia średniowiecznych mnichów - nic prostszego; chcesz sesji, która opowie o wierze obrazem, rzeźbą... A może wolisz ostro podyskutować, bo ciągle dręczy cię pytanie, gdzie był Pan Bóg, jak… Chcesz, by coś dobrego zadziało się w bliskim ci człowieku - przywieź go tutaj. A może... może najbardziej zależy ci na kilkudniowej ucieczce od własnego życia… Jedź do Hebdowa. Czasem wystarczy ziarnko rzucone, by coś w nas drgnęło.

Takie miejsca jak Hebdów są nam dużo bardziej potrzebne niż kluby fitness, spa i farmy piękności, niż siłownie, strefy zdrowia i sesje u psychoanalityka. Zresztą klubów, siłowni i gabinetów znajdziemy w swojej okolicy bez liku. A Hebdów jest unikalny, niepowtarzalny i na swój sposób elitarny. Trzeba do niego dorosnąć, a może raczej dojrzeć do potrzeby wewnętrznej przemiany. A ona wymaga czasu i spokojnego portu. Gdy patrzy się od strony Wisły na potężną bryłę starego opactwa, to właśnie myśl o porcie bezpiecznym, o azylu i enklawie piękna nasuwa się najczęściej.

Wierzę, bo...? Opowiedz mi o tym bez użycia wielkich słów i gładkich zdań wytrychów. Mów tak, jakbyś opowiadał komuś bliskiemu, dziecku, ukochanej, przyjacielowi, który właśnie traci wiarę, a ty chcesz zrobić coś, co go na tej drodze zatrzyma. Szczerze, bez zakładania masek, bez przymilnej poprawności.
Opowiedz o tym, jakie miejsce zajmuje w Twoim życiu wiara?...
Pyta Katarzyna Woynarowska.
ALEKSANDRA MARIA GIL, publicystka, grafik. Związana z ruchem pro life w Polsce, od 2000 r. - z Fundacją „Głos dla Życia”:
- Wiem, że jako istota obdarzona wolną wolą decyduję o swoim postępowaniu, jednak to wiara porządkuje moje życie. W rzeczywistości, w której rozmywają się granice między dobrem a złem, gdy permisywizm wypiera postawy zgodne z naturą, to właśnie wiara pozwala mi pozostać człowiekiem i nie poddać się promowanej wokół bylejakości, godzenia się na wszystko i za każdą cenę...
AGNIESZKA KONIK-KORN, historyk, dziennikarka, mama dwójki dzieci:
- Gdy patrzysz na życie przez pryzmat wiary, to wszystko w życiu nabiera sensu. Nie ukrywam, że wiara w moim życiu cały czas ewoluuje - raz dojrzewa, innym razem przychodzą kryzysy. Wiara jest decyzją podejmowaną nie tylko w sercu, ale i w umyśle. Ważną rolę w rozwoju mojej wiary odgrywa formacja we wspólnocie, w zasadzie od dzieciństwa. Choć wspólnoty się zmieniały, to myślę, że bez nich trudno byłoby mi wiedzieć o pewnych rzeczach. W wierze także świadomość ma ogromne znaczenie.
KS. ROMAN CHYLIŃSKI CSMA: - Wiarę w Boga rozumiem w trzech wymiarach: wierzyć Słowu Boga, ufać Słowu Boga i całkowicie Jemu zawierzyć swoje życie.
- Czy później lżej się żyje?
- Chyba nie, ale pewniej stąpa się po ziemi...
S. BARBARA PODGÓRSKA, karmelitanka misjonarka: - Wiara jest oddechem Boga we mnie. Jest jak płomień, który daje radość i siłę do przyjmowania życiowych zadań. Wiara „nawraca” mnie do Boga...
MAREK CHUDZIK, anestezjolog, ojciec dwójki dzieci, wdowiec: - Nie jestem człowiekiem zbyt pobożnym, więc nie wiem, czy jestem godzien mówić w tym gronie... Jednak trochę myślałem... Wiecie, jak ktoś wychował się w rodzinie katolickiej, będzie w ważnych chwilach zachowywał się jak człowiek wierzący... Nawet jeśli utrzymuje, że stracił wiarę. Albo tak jak ja, ciągle się zastanawia nad swoją relacją do Boga. Przekaz, jaki niesie chrześcijaństwo, jest dla mnie rodzajem tatuażu duszy.
KAŹKA URBAN, ekonomistka, redaktorka, działaczka społeczna:
- Nie godzę się na ten świat taki, jaki jest, rozumiesz... Ludzie potrafią być wielcy i mali jednocześnie. Wszyscy zawodzą, ja również. Zamiast frustrującego rozczarowania, można przyjąć ludzi i świat takim, jaki jest, nie wyrzekając się marzeń o absolutnej realizacji dobra i piękna, których skrawków doświadczam na co dzień. Potrzebuję Absolutu. To daje podstawy do wyrozumiałości wobec siebie i innych...
- No dobrze, wobec tych pięknych deklaracji, czy i w jaki sposób wiara wpływa na podejmowanie przez Was codziennych decyzji? Nie mówię o robieniu zakupów, ale o istotnych sprawach...
OLA: - Nie masz racji! Nawet zakupy podporządkowane są temu, w co wierzę. Nie kupuję np. produktów koncernów, które wykorzystują w swojej produkcji komórki macierzyste pozyskane z ciał abortowanych dzieci. Jedna z firm chciała wprowadzić na rynek napój, w którym znajdowały się takie komórki, tłumacząc to ulepszeniem smaku! Sam pomysł jest dla mnie niegodziwy, więc bojkotuję wszystkie artykuły tej korporacji...
AGA: - Wszystko, co robię, staram się robić tak, by nie ranić Jezusa. Jest to najtrudniejsze w sytuacjach międzyludzkich, dochodzą tu także kwestie emocjonalne albo zwykłe „lubienie” czy „nielubienie się”. A żyć życiem wiary - to żyć w prawdzie...
KS. ROMAN: - Kiedy poznałem paschalny wymiar wiary, to dopiero zrozumiałem, że wiara wymaga decyzji. Najpierw trzeba wyrzec się paru rzeczy, aby poważnie potraktować chrześcijaństwo w swoim życiu: wyrzec się szatana, grzechu i wszystkich okoliczności, które prowadzą do zła. I tu zaczyna się „bój bezkrwawy” o duszę. Trudna jest wiara chrześcijańska, bo wymaga radykalizmu, a nie bawienia się ze złem.
KAŹKA: - Wiara w warunkach codzienności? Chyba najbardziej jest we mnie tych kilka chwil, podczas których miałam uczucie namacalnej obecności Boga. Kiedy powietrze staje się gęste od jakiejś nienazwanej substancji i tej błogości, że skoro tak jest, to wszystko jest dobre. Te kilkanaście, kilkadziesiąt sekund, które przyszły nie wiadomo dlaczego i skąd (pewnie to nazywają łaską), staram się nieustannie w sobie odświeżać. A najintensywniej modlę się, oczywiście, w momentach, kiedy tak już nabroiłam, że wydaje mi się, iż nic mnie nie uratuje. A to zabawna historia z codziennego życia: Lata już temu, pewnie jak każda młoda mama, miałam straszny kryzys, poczucie, że jestem złą matką. Po trzech dniach użalania się nad sobą w rozmemłanym łóżku powiedziałam: - Panie Boże, ja się na ten świat nie prosiłam, stworzyłeś mnie, więc teraz coś z tym zrób, bo oszaleję. „And this is the last call!”. Otworzyłam Biblię na oślep, na fragmencie, jak Święta Rodzina zgubiła Jezusa w świątyni i nawet tego nie zauważyła! Roześmiałam się do łez, wstałam z łóżka, otrzepałam się i poszłam dalej...
OLA: - Od 15 lat jestem żoną swojego męża i oprócz wszystkich chwil szczęśliwości były i kryzysy, i to wiara pozwoliła nam obojgu wytrwać przy sobie. Także moja praca, to ciągłe zmaganie się ze sobą - na ile realizuję talenty, którymi zostałam obdarowana, a na ile zakopałam je w ogródku rutyny?...
S. BASIA: - Na pewno nie chciałabym przeżywać mojego życia „bez rozumu niczym koń i muł” (Ps 32, 9) czy jak ci, którzy „mają usta, ale nie mówią; oczy mają, ale nie widzą; mają uszy, ale nie słyszą; mają ręce, lecz nie dotykają” (por. Ps 115, 5-7). Świadome przeżywanie życia, poszukiwanie sensu, piękna, mądrości prowadzi do zintegrowania różnych aspektów osobowości. Stąd nie waham się potwierdzić, że przyjmuję z wdzięcznością (i z pewną ulgą...) obecność wiary w moim życiu.
MAREK: - Dużo ostatnio myślałem na ten temat i ku mojemu zdumieniu stwierdziłem, że system, w jakim żyję, moja codzienność i dziesiątki podejmowanych decyzji opieram na Dekalogu. Moim skromnym zdaniem - nie ma doskonalszego określenia granic. Kto wychodzi poza nie, staje się bezrozumnym zwierzęciem...
KAŹKA: - Ewangelia jest zdecydowanie najlepszą rzeczą, jaką przeczytałam. To opowieść o człowieczeństwie, o jakim marzę, najwyższych lotów... Jezus jest po prostu piękną postacią - mądrą, odważną, sprawczą, empatyczną do bólu.
- Teraz będzie trudniej. Czy macie zwyczaj dzielenia się wprost z ludźmi swoim doświadczeniem wiary? Nie boicie się etykiety dewotki/ dewota?
S. BASIA: - „Zwyczaju” dzielenia się wiarą jako takiego nie mam, ale też nie ukrywam pod korcem światła wiary. Wiara domaga się dialogu i świadectwa.
KS. ROMAN: - Jako kapłan słyszę cały czas słowa św. Pawła: „Biada mi, gdybym nie głosił Ewangelii!”. Więc mi biada!
KAŹKA: - Wiarą dzielę się w sposób nienachalny. Mówię o swoich doświadczeniach duchowych w taki sam sposób, w jaki mówię o przeżyciach nad obrazami mistrzów holenderskich. Jak coś się dzieje w moim życiu ważnego, to mówię o tym nawet niewierzącym przyjaciołom, niezależnie od tego, czy są to doświadczenia duchowe, kulinarne czy literackie.
OLA: - Nie ukrywam się i nie chowam ze swoją wiarą. Na szczęście jeszcze za to nie zamykają w rezerwatach. Mam dość silną osobowość i opowiadanie o sytuacjach, które mnie spotkały, czy stanie na straży swoich przekonań to ta część mnie, która mnie dookreśla.
AGA: - To zależy od sytuacji. Inaczej dzielimy się we wspólnocie, a inaczej wśród osób nieznanych. Jednak są takie środowiska, gdzie świadectwem będzie już noszenie krzyżyka lub milczenie w gronie plotkujących. Myślę, że dzielić się wiarą nie można na siłę, bo można kogoś zniechęcić. Po to też mamy rozum, by rozeznawać, jakie świadectwo potrzebne jest w danej sytuacji. Ale jeśli do osób niewierzących wrogo nastawionych do Kościoła będziemy podchodzić z przyjaźnią i radością, wyobrażając sobie, jak by do nich podchodził Pan Jezus, to myślę, że to jest najlepsze świadectwo.
- Wejdźmy o stopień wyżej: Wiara bez uczynków jest martwa - a więc...
AGA: - Jeśli ktoś wierzy, to nie oddzieli wiary od swoich decyzji. Powiem więcej - to właśnie wiara pomaga dostrzec, że coś jest nie tak. Wierzący nie usprawiedliwią się tak łatwo. Bez wiary nie podejmujemy pewnych działań, bo po ludzku nie zobaczymy w tym sensu. Nie pogodzimy się z naszym wrogiem, nie przebaczymy mu, jeśli wiara nie podpowie nam, że to jest nam potrzebne do zbawienia, do szczęśliwego życia jeszcze tu, na ziemi.
S. BASIA: - Jedynie mówienie, że się wierzy w Boga, może stanowić pułapkę, a na pewno rodzi pustkę. Taki potok słów potrafi pomniejszyć, a nawet zagłuszyć wewnętrzną siłę wiary. Przecież nikogo nie zbawi ani nie uzdrowi taki aktywizm. Dlatego warto otwierać Ewangelię i spoglądać na otaczający nas świat oczami Boga. Pytać siebie o to, co nam każe wychodzić „z chatki miłości własnej”, by odziać, nakarmić, pocieszyć, przyjąć, nieść pokój... Zawsze i w każdym czasie chodzi przecież o życie. Życie w Bogu.
OLA: - Dokonałam życiowego wyboru. Wyboru pracy. Nie jestem w wielkiej firmie, na superstanowisku i nie mam pieniędzy, które pozwoliłyby na zagraniczne wakacje. Ale wykonuję swoją pracę najlepiej, jak potrafię, wykorzystuję w realizowanych zadaniach swoje umiejętności. Każdego dnia, gdy wybieram się do pracy, mam świadomość, że przyczyniam się do dobra na świecie i że to, co robię, nie jest sprzeczne z tym, w co wierzę.
KS. ROMAN: - Kiedy po ludzku już nic nie możemy uczynić, ani inteligencją, ani pobożnością, ani-ani... to wówczas robimy miejsce dla wiary.
- Czyli, podsumowując - wiara to?
AGA: - Wiara to coś, co pomaga nam powstawać. Pion, do którego cały czas musimy równać. Papierek lakmusowy naszych uczynków. Drogowskaz wskazujący nam cel, do którego zmierzamy...
OLA: - Wiara to nadzieja, że dobro jest w każdym z nas. Wiara jest jak łódź. Gdy nie mam siły i wątpię, to dryfuję... Gdy jej zaufam - biorę ster we własne ręce i wówczas to już nie przypadek kieruje moimi losami. Wiara wprowadza w moje życie taki ład, w którym nie muszę godzinami zastanawiać się nad tym, co mam zrobić. Dzięki niej odpowiedzi znajdują się szybko, choć często są niełatwe do zrealizowania.
KAŹKA: - Św. Augustyn powiedział: „intimior intimo meo”. Rozwinięty w tłumaczeniu ten cytat brzmi: Bliższy mi niż ja sam w tym, co mi najbliższe. To jest dla mnie kwintesencja wiary w Boga. Bóg, który jest, i ja, która się staram. I choć nie zawsze mi się udaje, to mam ten komfort, że jest Ktoś, kto patrzy w tym samym kierunku...